Ο Βησσαρίων (1403–1472), κατά κόσμον Βασίλειος, γεννήθηκε στην Τραπεζούντα και μαθήτευσε αρχικά κοντά στον Ιγνάτιο Χορτασμένο, μητροπολίτη Σηλυβρίας. Στη συνέχεια μετέβη 
στην Κωνσταντινούπολη, όπου σπούδασε ρητορική δίπλα στον Γεώργιο Χρυσοκκόκη, έχοντας ως συμμαθητές επιφανείς δυτικούς ουμανιστές, όπως ο Φραγκίσκος Φίλελφος, ο Giovanni Aurispa, και άλλοι Ιταλοί θεράποντες των ελληνικών γραμμάτων στην Πόλη, οι οποίοι παράλληλα αναζητούσαν χειρόγραφα για να πλουτίσουν τις γνώσεις τους. Ασπάστηκε τον μοναχικό βίο και εκάρη μοναχός στο τάγμα του Αγίου Βασιλείου (1423), οπότε και μετονομάστηκε Βησσαρίων. Μυήθηκε στη φιλοσοφία και στον πλατωνισμό στον Μυστρά, με δάσκαλο τον ίδιο τον Πλήθωνα, και έγινε υπέρμαχος της θεωρίας του, κατά την οποία, για να διατηρήσει η χριστιανική πίστη την επιρροή της στην ουμανιστική φιλοσοφία, έπρεπε να αναζητήσει στοιχεία στα έργα του Πλάτωνα, ώστε να εδραιωθεί μια απολογητική θεωρία ικανή να αντιστρατευθεί τον πραγματισμό των αβερροϊκών και επικούρειων.
Το 1437 ο Βησσαρίων επανέρχεται στην Κωνσταντινούπολη, χειροτονείται μητροπολίτης Νίκαιας και ένα χρόνο αργότερα συμπεριλαμβάνεται στην αποστολή του πατριάρχη Ματθαίου για τη σύνοδο Φερράρας -Φλωρεντίας. Ως ηγέτης των ενωτικών και, αισθανόμενος εκτός κλίματος· επιστρέφει το 1440 στη Φλωρεντία και το 1443 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Ρώμη.
Η βιβλιοθήκη του καρδινάλιου Βησσαρίωνα. Πρόκειται ίσως για την πλουσιότερη και πιο σημαντική για τη διάδοση της ελληνορωμαϊκής γραμματείας από όλες τις βιβλιοθήκες που συγκροτήθηκαν κατά την περίοδο της Αναγέννησης, σε ό,τι αφορά τη σπανιότητα του περιεχομένου της. Tο σκεπτικό με το οποίο συγκροτήθηκε η βιβλιοθήκη, αφορούσε τη συλλογή αντιπροσωπευτικών έργων των αρχαίων Ελλήνων και Βυζαντινών, σε όλα τα πεδία της επιστημονικής γνώσης: κοσμικής και θεολογικής. Σπουδαία συγγράμματα, επίσης, της ρωμαϊκής λογοτεχνίας αποτέλεσαν αντικείμενο της συλλεκτικής προσπάθειας, έργα μάλιστα που αναδεικνύουν την πνευματική συγγένεια του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Πολλοί από τους κώδικες ξεχωρίζουν για την παλαιότητά τους, όπως ο περίφημος Venetus A, του 10ου αιώνα, με την Ιλιάδα του Ομήρου, ένας κώδικας που γράφτηκε για την προσωπική βιβλιοθήκη του Αρέθα Καισαρείας στην Κωνσταντινούπολη. Επίσης, ένας περγαμηνός κώδικας του 10ου αιώνα με έργα του Ιπποκράτη, και ένας άλλος με τα Σχόλια του Γρηγορίου (Γεωργίου) του Κύπριου στα Φυσικά του Αριστοτέλη, που χρονολογείται τον 13ο αιώνα. Σημαντική ενότητα της βιβλιοθήκης αντιπροσωπεύουν και έργα νεοπλατωνικών, όπως του Αμμώνιου, του Πρόκλου, του Ιεροκλή κ.ά., αλλά και συγγράμματα αναφορικά με τη διαμάχη μεταξύ πλατωνικών και αριστοτελικών για το πρωτείο στον χώρο της φιλοσοφίας.
Ο Βησσαρίων, έχοντας πλήρη συνείδηση της σπουδαιότητας και της μοναδικότητας της συλλογής του, μερίμνησε ώστε να διασφαλιστεί στο μέλλον η ενότητα της. Ταυτόχρονα, επεδίωξε να καταστεί η συλλογή αυτή φάρος του ελληνικού πνεύματος στη Δύση. Η επιλογή της Βενετικής Δημοκρατίας ως αποδέκτη της δωρεάς έγινε με πολιτικά αλλά και πολιτισμικά κριτήρια: τόσο για την πολυπληθή ελληνική παρουσία στη Βενετία, όσο και για τους πολιτιστικούς δεσμούς που είχε επί αιώνες σφυρηλατήσει η πόλη των Δόγηδων με την Κωνσταντινούπολη. Έτσι γεννήθηκε η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, με 746 κώδικες και αρχέτυπα. Η αποστολή των βιβλίων έγινε σταδιακά: 469
τόμοι στάλθηκαν το 1469, και οι υπόλοιποι μετά τον θάνατο του Βησσαρίωνα το 1474. Όταν καταμετρήθηκαν αριθμούσαν τους 1024, αποθηκευμένους σε 57 κιβώτια.
Τέλος, άξια αναφοράς είναι και η Ακαδημία του Βησσαρίωνα, γνωστό φιλολογικό εργαστήρι του δυτικού κόσμου, στην οποία λειτουργούσε ένα αντιγραφικό εργαστήριο το οποίο τροφοδοτούσε και εμπλούτιζε την προσωπική συλλογή του καρδινάλιου, αλλά και τις βιβλιοθήκες λογιών και ανθρώπων των γραμμάτων, που μετείχαν ποικιλοτρόπως στις εργασίες της.
Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. V, Αθήνα, Κότινος, 2012, σ. 83–88.
Fiaccadori, G., (επιμ.), Bessarione e l'Umanesimo. Catalogo della mostra [Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, 27 aprile – 31 maggio 1994], Νάπολη, Vivarium, 1994.