Ο Μανουήλ Χρυσολωράς (1355–1415), λόγιος και διπλωμάτης, εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία το 1396, μετά από πρόσκληση του γραμματέα της φλωρεντινής Δημοκρατίας Κολούτσιο Σαλουτάτι, με σκοπό να διδάξει ελληνικά στο Studium της Φλωρεντίας. Τις παραδόσεις του πλαισίωναν σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων και απέκτησε πολλούς μαθητές, καθώς οι διαλέξεις του δεν περιορίστηκαν μόνο στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αλλά και στον προσδιορισμό του ενδεδειγμένου τρόπου ερμηνείας και μετάφρασης των κλασσικών έργων. Από τα πρώτα μαθήματά του έγινε φανερό ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια για τη μελέτη της ελληνικής γραμματείας θα προσέκρουε στην έλλειψη κατάλληλων βοηθημάτων, καθώς καμία ελληνική βιβλιοθήκη στον ιταλικό χώρο δεν διέθετε σχετικό υλικό. Έτσι, με πρωτοβουλία του Πάλλα Στρότσι, ήδη από το 1397, οργανώθηκε αποστολή με σκοπό να αγοραστούν ελληνικά χειρόγραφα από την Ανατολή. Μεταξύ των κωδίκων που αποκτήθηκαν, πολλοί ανήκαν μάλιστα στον ίδιο τον Χρυσολωρά, ήταν η Κοσμογραφία του Πτολεμαίου, οι Βίοι Παράλληλοι του Πλουτάρχου, η Πολιτεία του Πλάτωνα και τα Πολιτικά του Αριστοτέλη.
Δεν είμαστε σε θέση να ανασυστήσουμε τη βιβλιοθήκη του Χρυσολωρά, γνωρίζουμε ωστόσο ότι αυτή πέρασε στην ιδιοκτησία του Στρότσι, ενώ από έναν κατάλογο του 1431 φαίνεται ότι αριθμούσε 400 κώδικες περίπου. Επρόκειτο για μια διπλοβιβλιοθήκη, κατά τα πρότυπα δηλαδή της ρωμαϊκής βιβλιοθήκης, όπως διαμορφώθηκε από τον 1o αιώνα: δύο τμήματα ξεχωριστά, το ελληνικό και το λατινικό. Το ελληνικό τμήμα εμπλουτίστηκε, πιθανόν, από μια άλλη ελληνική βιβλιοθήκη, αυτή του Δημητρίου Σκαράνου. Ο Στρότσι δεν κληροδότησε το σύνολο της βιβλιοθήκης στα μέλη της οικογένειάς του· ένα τμήμα της πέρασε στη βιβλιοθήκη της μονής της Αγίας Ιουστίνης (Santa Giustina) στην Πάδοβα όπου προέτρεψε μάλιστα τους μοναχούς να φροντίζουν και να μη δανείζουν τα βιβλία, ενώ επισήμανε ότι τα ελληνικά είναι η μόνη γλώσσα που μπορεί να αναπτύξει την επιστημονική σκέψη. Όρισε εντούτοις με τη διαθήκη του, ότι η Κοσμογραφία του Πτολεμαίου πρέπει να παραμείνει στην οικογένεια των Στρότσι ως κειμήλιο.
Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. V, Αθήνα, Κότινος, 2012, σ. 45–48, 62–63.
Cammeli, G., «Μανουήλ Χρυσολωράς», μτφρ. Δέσποινα Βλάμη, Αναγεννησιακή Βιβλιοθήκη 2, Αθήνα, Βιβλιοπωλίον της Εστίας – Κότινος (2006).