Στην προουμανιστική σκηνή της Ιταλίας έπαιξε ρόλο ένας ακόμη περιπλανώμενος λόγιος, με καταγωγή από την ελληνόφωνη Νότια Ιταλία, που κινήθηκε επίσης στον κύκλο του Πετράρχη: ο Λεόντιος Πιλάτος (Leonzio Pilato). Γεννήθηκε, άγνωστο πότε ακριβώς, στην Piana της Καλαβρίας (και όχι στη Θεσσαλία όπως πίστευε ο Βοκκάκιος) και πνίγηκε επιστρέφοντας από ένα ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη, που σκοπό είχε και την αναζήτηση χειρογράφων.
Ο Πιλάτος γνωρίστηκε με τον Πετράρχη γύρω στο 1358/59 και από την αλληλογραφία του τελευταίου με τον Βοκκάκιο γνωρίζουμε ότι ο κύκλος τους αναζητούσε συνεχώς το κατάλληλα προικισμένο άτομο, που θα μπορούσε να αναλάβει τη λατινική μετάφραση και τον σχολιασμό των ομηρικών επών, των Τραγωδιών του Ευριπίδη και έργων του Αριστοτέλη. Ο Πιλάτος αποδέχθηκε την πρόκληση και άρχισε να μεταφράζει την Ιλιάδα στα μέσα περίπου του 1360. Το αυτόγραφό του μάλιστα πέρασε στην κατοχή του Πετράρχη, ο οποίος δεν έπαψε ποτέ να το σχολιάζει και να το επεξεργάζεται.
Μπορούμε να ανασυστήσουμε τη βιβλιοθήκη του Πιλάτου τόσο από έμμεσες πληροφορίες και μαρτυρίες, όσο και από τα σχόλιά του στο ομηρικό έργο. Μεταξύ άλλων, θησαύριζε τα μικρά σχόλια (ή Σχόλια του Διδύμου) και άλλους κώδικες με παρεμφερές υλικό σχολιαστών του Όμηρου, τα Σχόλια του Τζέτζη στην τραγωδία του Λυκόφρονα
Αλεξάνδρα, ένα Λεξικό του Ησύχιου ή του Κυρίλλου (;) ένα Μέγα Ετυμολογικό, όπως και έναν κώδικα με κείμενα του Επικού Κύκλου, παρόμοιο με το έργο που αποδίδεται στον Πρόκλο. Πρέπει να είχε στην κατοχή του, επίσης, ένα ή περισσότερα χειρόγραφα με τον Βίο του Ομήρου από τον Διόδωρο Σικελιώτη, τις ομηρικές Αλληγορίες του Τζέτζη, όπως και ένα ομηρικό συμπίλημα που αποδιδόταν στην ψευδο-Ευδοκία (Homerocentones). Το λατινικό τμήμα της βιβλιοθήκης του Πιλάτου περιελάμβανε: την Αινειάδα του Βιργίλιου, μία λεξικογραφική συλλογή των γραπτών του Βιργίλιου επίσης, που αποδίδεται στον Βαλέριο Πρόβο, το De divinatione του Κικέρωνα και τη Φυσική Ιστορία του Πλίνιου του Πρεσβύτερου. Δεν αποκλείεται ο Πιλάτος να χρησιμοποίησε και τα Σχόλια του Σέρβιου στην Αινειάδα και πιθανότατα το De natura deorum του Κικέρωνα.
Ο κύκλος των ουμανιστών της πρώιμης Αναγέννησης, με τις βιβλιοθήκες τους και την ενασχόλησή τους με τον σχολιασμό, τις μεταφράσεις και τις φιλολογικές προσεγγίσεις σε μεγάλα έργα της ελληνολατινικής γραμματείας, με τον Όμηρο και τον Βιργίλιο πρωτίστως, μοιάζει είτε σαν απόηχος της αρχαίας παράδοσης είτε σαν πρελούδιο μιας νέας εποχής, δηλαδή της Αναγέννησης.
Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. V, Αθήνα, Κότινος, 2012, σ. 40.
Pertusi, A., Leonzio Pilato tra Petrarca e Boccaccio, Leo S. Olschki, 21979.