Ο διάσημος πολιτικός ανήρ και ουμανιστής Τζοβάνο Ποντάνο (1426–1503) μαθητής του Πανορμίτα (Panormita) στη Νάπολη, γραμματέας του βασιλιά Φερδινάνδου Α΄, έδωσε σύντομα, παράλληλα με την άσκηση των διπλωματικών του καθηκόντων, και χαρακτηριστικά δείγματα της βαθιάς καλλιέργειας και της ποιητικής του φλέβας. Η ιστορία του γύρω από τον πόλεμο της Νάπολης είναι αξιοθαύμαστη, τα ποιητικά του δοκίμια αναδύουν τη χάρη των στίχων του Κάτουλλου, ενώ οι συλλογές του Urania, seu de Stellis και Meteora αναδεικνύουν τον φιλοσοφικό του στοχασμό. Με την ιδιότητα του προϊσταμένου της Ακαδημίας της Νάπολης είχε την ευκαιρία να διορθώσει ένα μεγάλο αριθμό ανέκδοτων χειρογράφων και να ανακαλύψει τα Σχόλια του Δονάτου στον Βιργίλιο κ.ά.
Συγκρότησε μια συλλογή, όπου σύμφωνα με τον Κατάλογο, ο οποίος συντάχθηκε το 1505, δηλαδή δύο περίπου χρόνια μετά το θάνατό του, αριθμούσε 49 τόμους: 34 περγαμηνούς και 15 χαρτώους, άλλους σε χειρόγραφη και άλλους σε έντυπη μορφή.
Το περιεχόμενό τους εκφράζει τα ενδιαφέροντα των μελών της ουμανιστικής κοινότητας. Το κύριο σώμα της βιβλιοθήκης του αντιπροσωπεύουν έργα του Ομήρου, του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου, ενώ τον κύκλο των πλατωνικών εκπροσωπεί ο Πλωτίνος και τη ρωμαϊκή γραμματεία οι τρεις Ελεγειακοί και οι Οβίδιος, Κικέρωνας και Σενέκας. Η Φυσική Ιστορία του Πλίνιου του πρεσβύτερου συγκαταλέγεται στον κατάλογο της βιβλιοθήκης του, όπως επίσης ο Αμμιανός Μαρκελλίνος, κ.ά. Στη βιβλιοθήκη του συμπεριλαμβάνονται ακόμη βιβλικά και Πατερικά κείμενα, αλλά και μεσαιωνικά συγγράμματα. Από τη σύγχρονη γραμματεία της Αναγέννησης ξεχωρίζουν οι Λόγοι του Δονάτου Ατσαγιόλι, το De temporibus suis του Λεονάρδου Μπρούνι, κ.ά. Από τη συλλογή αυτή δεν έλειπαν και αραβικά αστρολογικά συγγράμματα.
Η εικόνα που δίνει ο Κατάλογος του 1505 είναι πλασματική, καθώς ικανός αριθμός βιβλίων της συλλογής αφαιρέθηκαν κατά τη σύνταξή του. Ενδεικτικά, από τις εκδόσεις με τα συγγράμματα του Ποντάνο αναγράφονται στον Κατάλογο μόνο οι διάλογοι: Caron et Antonius και το Commentationes in Centiloquium Tholomei. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι ο Ποντάνο είχε ζητήσει από τον Άλδο Μανούτιο, το 1503, τα αυτόγραφα των Urania και Meteora, των τεσσάρων πρώτων Εκλογών (Egloghe) και άλλα. Γνωρίζουμε ακόμη ότι τη χρονιά της δωρεάς της συλλογής από τη δευτερότοκη κόρη του Ευγενία στη βιβλιοθήκη της εκκλησίας του San Domenico Maggiore της Νάπολης, όλα τα αυτόγραφα των έργων του Ποντάνο δεν περιλαμβάνονταν στο σώμα της δωρεάς, εφόσον ορισμένα από αυτά βρίσκονταν στα χέρια του μαθητή του Πιέτρο Σουμόντε, ο οποίος διοχέτευσε άγνωστο αριθμό στην αγορά μετά τον θάνατο του δασκάλου του. Ο Σουμόντε είχε επίσης στην κατοχή του το σύνολο σχεδόν των αυθεντικών απογράφων του Ποντάνο, τα οποία σταδιακά παρέδιδε προς έκδοση σε διάφορα ιταλικά τυπογραφία της Βενετίας, της Φλωρεντίας και της Νάπολης.
Έτσι, η ανασύσταση της βιβλιοθήκης του Ποντάνο, όπως και τόσων άλλων ανθρώπων της Αναγέννησης, περνάει μέσα από δύσβατες διαδρομές, αλλάζει χέρια, κατά περίπτωση, για να καταλήξει σε διάφορες ιδιωτικές και δημόσιες βιβλιοθήκες. Τεκμήρια για τον ακριβή πλούτο της δεν διασώζονται σε αρχειακές ή άλλες πηγές, όπως λ.χ. το σύγγραμμα Ars grammatica του γραμματικού Παλεμόνε (Palemone), που αποκτήθηκε από τον Ποντάνο πριν από τον θάνατο του Πανορμίτα (1471) και δεν καταγράφηκε σε κανένα κατάλογο της βιβλιοθήκης του.
Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. V, Αθήνα, Κότινος, 2012, σ. 334–335.
Pércopo, E., «La biblioteca di Gioviano Pontano: memoria», Atti della Accademia Pontaniana, τόμ. 56 (1926), 140–152.
Pércopo, E., «La biblioteca di Gioviano Pontano», La Bibliofilia 30 (1928), 73–74.
Pastorello, E., L’epistolario Manuziano inventario cronologico-analitico 1483–1597, Βενετία/Ρώμη, Istituto per la Collaborazione Culturale, 1957, 81, 107.