Αν η συλλογή των βιβλίων του Βασιλιά της Ουγγαρίας Ματθία Κορβίνου (Matthias Corvinus) είχε διασωθεί στο σύνολό της, δεν θα είχε να ζηλέψει σε τίποτα τις πλέον ξακουστές ηγεμονικές βιβλιοθήκες της Ιταλίας, καθώς φαίνεται ότι ήταν η πλουσιότερη με εξαίρεση τη Βατικανή Βιβλιοθήκη, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Bortolomeo Fontio.
O Ματθίας Κορβίνος (1433–1490), γιος του ήρωα János Hunyadi, διαδέχθηκε τον Ladislas στον θρόνο της Ουγγαρίας το 1458 και καταπιάστηκε αμέσως με την καταστολή της αναρχίας στην οποία υπέθαλπαν τα συμφέροντα της ολιγαρχίας, και των τοπικών ηγεμόνων. Στράφηκε προς τη Δύση διεκδικώντας εδάφη της Βοημίας και της Αυστρίας και παράλληλα διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις και το κατάλληλο κλίμα για να ανθίσουν τα γράμματα στη χώρα. Σύντομα, η Αυλή του δεν υστερούσε σε τίποτα από αυτές των πριγκιπάτων της Ιταλίας με τους ουμανιστικούς κύκλους τους. Ωστόσο, η ιδέα για τη συγκρότηση βασιλικής βιβλιοθήκης δεν αντανακλά τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του Κορβίνου, αλλά μάλλον του Vitéz, που έδωσε και το καθαρό αναγεννησιακό στίγμα, που έκτοτε χαρακτήριζε το βασιλικό περιβάλλον.
Ο Johannes Vitéz ανήκε στην Αυλή της Βούδας από το 1433, την εποχή που βασίλευε ο Σιγισμούνδος από το Λουξεμβούργο. Ακολούθησε τον εκκλησιαστικό βίο και σύντομα διακρίθηκε για την προσωπικότητα, τη λογιοσύνη και την ικανότητα με την οποία διεκπεραίωνε τις αποστολές του. Μετέτρεψε μάλιστα την έδρα της επισκοπής του Várad σε κέντρο πνευματικής ζωής της Ουγγαρίας. Όταν ενθρονίστηκε ο Κορβίνος(1458) το σκηνικό στη Várad δεν άλλαξε και ο Vitéz όχι μόνο διατήρησε τον λόγιο και καλλιτεχνικό κύκλο της Αυλής, αλλά τον διεύρυνε, καθώς ολοένα και περισσότεροι λόγιοι και καλλιτέχνες μικρογράφοι, αλλά και μουσικοί, όπως ο Γάλλος Petrus Gallicus επισκέπτονταν τη Βούδα.
Οι απαρχές του χρονικού της βιβλιοθήκης. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς άρχισε ο Κορβίνος να συλλέγει συστηματικά βιβλία ούτε τη χρονολογία που συμβολίζει την ίδρυση της βιβλιοθήκης του, ενώ το πιθανότερο είναι ότι δεν υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο, αλλά σταδιακά η συλλογή απέκτησε την έννοια της βιβλιοθήκης, όταν ο όγκος των βιβλίων άρχισε να επιβάλει διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά την οργάνωσή της.
Πηγή για τον εμπλουτισμό της ήταν η ιταλική Χερσόνησος και μοχλός της συγκρότησής της ο Pannonius (χρίστηκε επίσκοπος του Pécs το 1459), που παρότρυνε συνεχώς τον βασιλιά να κτίσει σπουδαία βιβλιοθήκη, ώστε η χώρα να βγει από τον «βαρβαρισμό», όπως χαρακτηριστικά διακήρυττε.
Η πρώτη περίοδος της βιβλιοθήκης του Κορβίνου οροθετείται από το 1460 περίπου ως το 1472, χρονολογία που σημαδεύτηκε από δύο δυσάρεστα γεγονότα: την απομάκρυνση του Vitéz από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και τον θάνατο του J. Pannonius. Και τα δύο αυτά συμβάντα ήρθαν ως φυσικό επακόλουθο της αποτυχημένης συνωμοσίας της ολιγαρχίας κατά του Κορβίνου, στην οποία συμμετείχαν ο Vitéz και ο Pannonius. Ο Vitéz κλείστηκε στη φυλακή και ο Pannonius απεβίωσε στον πύργο του επισκόπου του Ζάγκρεμπ. Σημαντικό τμήμα των ελληνικών κωδίκων του Pannonius περιήλθε στη βιβλιοθήκη Corvina, όπως και ορισμένα βιβλία της συλλογής του Vitéz, αυξάνοντας έτσι εντυπωσιακά τον πλούτο της βασιλικής βιβλιοθήκης, που το 1472 θησαυρίζει περίπου 500 ή 600 τόμους έναντι των 250. Κατά το διάστημα της πρώτης περιόδου πρέπει να επισημάνουμε και την πρόσληψη στη βιβλιοθήκη ενός επιστάτη, που δεν ήταν άλλος από τον Marzio, ο οποίος διατήρησε τη θέση του βιβλιοθηκαρίου, δηλαδή του praefectus Bibliothecae Budensis από το 1465 ως το 1472.
Ακολούθησε μία δεύτερη εξίσου γόνιμη, περίοδος, διαφορετική ως προς τον τρόπο με τον οποίο αποκτήθηκαν τα περισσότερα βιβλία. Μολονότι ο Κορβίνος απογοητεύτηκε από τη συνωμοσία για την ανατροπή του δεν εγκατέλειψε την ιδέα για τη συγκρότηση μιας μεγάλης βιβλιοθήκης. Αποφασιστικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή αποτέλεσε η απόκτηση της βιβλιοθήκης του πρίγκιπα Manfredini, της Μπολόνιας, το 1475, όπως μαρτυρεί ο Carlo Malagola. Το 1476 αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον του Κορβίνου για τις ουμανιστικές σπουδές, που πυροδοτήθηκε και από το γάμο του με τη Βεατρίκη, κόρη του βασιλιά της Νάπολης Αλφόνσου. Η Βεατρίκη, με βιβλιολογικές ευαισθησίες, διέθετε ήδη σημαντική προσωπική συλλογή κωδίκων, τους οποίους δεν αποχωρίστηκε κατά τη μετάβασή της στη Βούδα. Τα προσωπικά της ενδιαφέροντα μάλιστα ώθησαν τον Corvinus να εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο τη βιβλιοθήκη του, ενώ οι γενικότερες ουμανιστικές τους ευαισθησίες οδήγησαν στην Αυλή τους ανθρώπους του πνεύματος από την Ιταλία.
Ο δεύτερος κύκλος της βιβλιοθήκης κλείνει το 1485, διήρκησε δηλαδή δώδεκα χρόνια περίπου (1472–1485), και απέφερε στην Corniva, με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς, γύρω στους 500 νέους κώδικες και αρχέτυπα, από τους οποίους 300 λατινικοί και οι υπόλοιποι ελληνικοί. Έτσι, γύρω στο 1484, η βασιλική βιβλιοθήκη του Κορβίνου αριθμούσε 1.000 περίπου τίτλους.
Η τρίτη και πιο γόνιμη περίοδος της βιβλιοθήκης θα διαρκέσει ως το θάνατο του Κορβίνου, το 1490. Με δική του προτροπή ο Naldius ανέλαβε να επισκεφτεί όλες τα βιβλιοθήκες της Ευρώπης , με σκοπό να γνωστοποιήσει το πολύτιμο περιεχόμενο της Corniva και να εντοπίσει άγνωστες πηγές για τον εμπλουτισμό της.
Ο αιφνίδιος θάνατος του Κορβίνου σε ηλικία μόλις 47 ετών, άφησε ανολοκλήρωτο το όραμά του για την προβολή του μεγαλείου της ουγγρικής αυλής, όπως και για τη βιβλιοθήκη της, που την εποχή εκείνη θησαύριζε στα ράφια της 2.000 τόμους. Η βασιλική συλλογή του Κορβίνου σε σύγκριση με άλλες ηγεμονικές, ήταν πλουσιότερη από τη βιβλιοθήκη των Este της Μόντενα, του δούκα του Urbino Federico da Montefeltro, του βασιλιά της Νάπολης Αλφόνσου, των Μεδίκων της Φλωρεντίας, όπως και κάθε άλλου ηγεμόνα της Δύσης. Μόνο η βιβλιοθήκη του Βατικανού μπορούσε να καυχιέται, τότε, ότι παρέμενε αξεπέραστη.
Ο διάδοχός του στον θρόνο της Ουγγαρίας Vladislas Α΄ δεν κατόρθωσε να διατηρήσει την πολιτισμική ατμόσφαιρα που είχε διαμορφώσει ο Κορβίνος και ακολούθησε περίοδος παρακμής, που κατέληξε στην καταστροφική μάχη του Mohács (1526) και στην ολοκληρωτική ήττα του ουγγρικού στρατού από τους Οθωμανούς. Η βιβλιοθήκη του Κορβίνου πλήρωσε κι αυτή το «τίμημα» της ήττας: Έκτοτε άρχισε η ουσιαστική εγκατάλειψη και διασπορά της, με αποτέλεσμα να διασωθεί ως σήμερα μόνο το 10% του πλούτου της και αυτό διασκορπισμένο σε διάφορες βιβλιοθήκες της Δύσης κυρίως.
Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. V, Αθήνα, Κότινος, 2012, σ. 128–136.