Η βιβλιοθήκη του αβαείου του Στράχοφ στην Πράγα με τις δύο πασίγνωστες για τον διακοσμητικό τους πλούτο αίθουσες, τη Θεολογική και τη Φιλοσοφική, ιδρύθηκε από τα μέλη του τάγματος των Πρεμοντρέ, που είχαν έντονη παρουσία στη Βοημία και τη Μοραβία. Ο αρχικός πυρήνας της βιβλιοθήκης χρονολογείται από την εποχή της θεμελίωσης του αβαείου τον 12ο αιώνα, και συγκεκριμένα το 1143, δηλαδή περίπου δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του Νορβέρτου, ιδρυτή του τάγματος.

Ο Νορβέρτος γεννήθηκε μεταξύ του 1080 και 1085 από οικογένεια ευγενών, τους Χέννεπ, στα περίχωρα της πόλης Ξάντεν στη Βεστφαλία και από την παιδική του ηλικία αφιερώθηκε στην εκκλησία. Εντάχθηκε στο τάγμα του αγίου Βίκτωρα στο Ξάντεν και εργάστηκε στην αυλή του αρχιεπίσκοπου Φρειδερίκου φον Σβάρτσενμπουργκ στην Κολωνία. Σύντομα απέκτησε το αξίωμα του γραμματέα στην αυτοκρατορική αυλή και έλαβε ενεργό μέρος στη διαμάχη του πάπα Πασκάλ Β΄ με τον αυτοκράτορα Eρρίκο Ε΄. Το 1115, μετά το ανάθεμα του πάπα στον Ερρίκο, ο Νορβέρτος επανήλθε στη γενέτειρά του, το Ξάντεν, αλλάζοντας ριζικά τις πεποιθήσεις του και τα πρότυπά του. Εγκατέλειψε τις συναναστροφές με τους κοσμικούς κύκλους, αφοσιώθηκε στη μελέτη, χειροτονήθηκε διάκονος και σε ηλικία περίπου 30 ετών χάρισε τα υπάρχοντά του στους φτωχούς και άρχισε να περιηγείται στην Ευρώπη ως μετανοών προσκυνητής. Διέσχισε τη Γαλλία, το Βέλγιο και τμήμα της Γερμανίας, υπερασπιζόμενος την Καθολική Εκκλησία και καυτηριάζοντας τους ιερείς για τον έκλυτο βίο τους, ωσότου απέκτησε τους πρώτους οπαδούς του με τους οποίους εγκαταστάθηκε σε ένα απομακρυσμένο μέρος της βόρειας Γαλλίας, το Πρεμοντρέ.

Τη νύχτα των Χριστουγέννων του 1121, μετά τη λειτουργία που τέλεσαν ο Νορβέρτος και οι οπαδοί του, γεννήθηκε ουσιαστικά το Τάγμα των Κανονικών του Πρεμοντρέ (Ordre des Chanoines Réguliers de Prémontré). Στις 12 Φεβρουαρίου 1126, ο πάπας Ονόριος Β΄ κατοχύρωσε το τάγμα τους με τη βούλα «Apostolicae disciplinae sectantes» και την ίδια χρονιά ο Νορβέρτος χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος του Μαγδεμβούργου. Από τη στιγμή εκείνη αποδύθηκε σε αγώνα για τη διαφύλαξη του τρόπου ζωής που επέβαλλε η πειθαρχία του τάγματος, ενώ παράλληλα συμμετείχε στην προσπάθεια εκχριστιανισμού των Βαλτικών χωρών. Ονομάστηκε καγκελάριος του αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας. Στον γυρισμό του από ένα ταξίδι στη Ρώμη, μετά τη διαμάχη του πάπα Ιννοκέντιου Β΄ και του ψευδο-πάπα Ανακλείτου Β΄, αρρώστησε και πέθανε στο Μαγδεμβούργο στις 6 Ιουνίου του 1134. 

Το μοναστήρι του Στράχοφ δεν ιδρύθηκε απευθείας από το τάγμα των Πρεμονστρατενσιανών, αλλά κυρίως έπειτα από παραινέσεις του επισκόπου του Όλομουτς, Γίντριχ Ζντικ (εκπρόσωπος του τάγματος στη Βοημία και τη Μοραβία) προς το αβαείο του Στάινφελντ στην πεδιάδα του Ρήνου, με την παράκληση να στείλουν μια ομάδα του τάγματος του Πρεμοντρέ και στην Πράγα. Οι πρώτοι μοναχοί έφθασαν στην Πράγα το 1140 και τρία χρόνια αργότερα συγκροτήθηκε το πρώτο κοινόβιο που ονομάστηκε όρος Σιών, γνωστό και ως Στράχοφ. Η επίδραση του Στράχοφ στην πνευματική, την κοινωνική και την πολιτισμική ζωή της Μοραβίας και της Βοημίας ήταν τόσο πολύπλευρη και σημαντική, ώστε το αβαείο να καταστεί εξαρχής εκπαιδευτικό κέντρο και απαραίτητος σταθμός για κάθε σημαντικό στοχαστή και καλλιτέχνη της αυτοκρατορίας. Δυστυχώς όμως το μοναστήρι δεν κατόρθωσε να μείνει ανέγγιχτο κατά τους δύσκολους χρόνους που πέρασε η Βοημία. Επανειλημμένα παραδόθηκε στις φλόγες και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των Πολέμων των Χουσιτών και της αντιμεταρρύθμισης· παρέμεινε δε έρημο για δεκαοκτώ χρόνια. Τη σημερινή λαμπρή μορφή του το αβαείο την οφείλει σε μια αναγεννησιακή περίοδο που άρχισε το 1586 με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Ροδόλφου Β΄ και συνεχίστηκε έως τον 19ο αιώνα.

Λίγες είναι οι ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες που μπορούν να υποστηρίζουν ότι έχουν συνεχή ιστορία από τον 12ο αιώνα. Στην Πράγα όμως, όχι μόνο η βιβλιοθήκη του Στράχοφ αλλά και αυτή της Μητρόπολης (Knihovna pražské metropolitní kapituly), έχουν τις ρίζες τους στη ρωμανική εποχή (μέσα του 12ου αιώνα). Τουλάχιστον πέντε κώδικες που χρονολογούνται από την εποχή εκείνη βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Στράχοφ, ενώ άλλοι τέσσερις φυλάσσονται σε βιβλιοθήκες της Πράγας. Γραμμένοι όλοι από το ίδιο χέρι και με το διακριτικό Iste liber est ecclesie montis Syon, que et Strahov dicitur (αυτό το βιβλίο ανήκει στην εκκλησία του όρους Σιών, που ονομάζεται και Στράχοφ), προέρχονται από τοπικό βιβλιογραφικό εργαστήριο το οποίο πιθανότατα ιδρύθηκε από τον επίσκοπο Ζντικ. Oι κώδικες αυτοί φαίνεται ότι δωρήθηκαν από τον Ζντικ στο Στράχοφ για να υποστηρίξουν τις πνευματικές αναζητήσεις των μοναχών του νεοσύστατου αβαείου, καθώς και των οπαδών του τάγματος. Ανάμεσα σ’ αυτούς διακρίνουμε έργα του Μεγάλου Γρηγορίου, κάποια Moralia και δύο αντίγραφα από το De civitate Dei του ιερού Αυγουστίνου, το πρώτο από τα οποία είναι ο διάσημος κώδικας Hildebert (από τα ωραιότερα δείγματα της βοημικής τέχνης του 12ου αιώνα). Τα ευρήματα αυτά αποδεικνύουν ότι η ζωή των μοναχών δεν περιοριζόταν στο μοναστήρι, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την καταστροφική φωτιά του 1258 και τη μακρόχρονη εγκατάλειψή του έως το 1438, οπότε τμήμα της βιβλιοθήκης φυλασσόταν έξω από το Στράχοφ. 

To αβαείο και η βιβλιοθήκη του Στράχοφ ξαναβρήκαν την παλιά τους αίγλη και γνώρισαν μέρες δόξας κατά την επισκοπεία του Γιαν Λοχέλιου (1586–1612), καθώς ο τελευταίος έδωσε νέα πνοή στα μέλη του τάγματος του Πρεμοντρέ. Η βιβλιοθήκη ανασυγκροτήθηκε, όπως και τα άλλα κτίσματα του αβαείου και ο νέος πυρήνας βιβλίων, τον οποίον δημιούργησε ο Γιαν Λοχέλιος, εμπλουτίστηκε ακόμη περισσότερο από τον διάδοχό του Κασπάρ φον Κέστενμπεργκ. Κατά το τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου, μεγάλο τμήμα της βιβλιοθήκης κατασχέθηκε από τον σουηδικό στρατό· συγκεκριμένα 19 μεγάλα κιβώτια με βιβλία αξίας 20.000 γκούλντεν. Το 1665, όταν επίσκοπος της Μονής ήταν ο Βίντσεντς Φρανκ, η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε με την αγορά των βιβλίων του Φράισλεμπεν από τη Γιχλάβα για 3.000 γκούλντεν. Λίγα χρόνια αργότερα, χάρη στον επίσκοπο Ιερώνυμο Χίρναχαιμ, το Στράχοφ θα αποκτήσει ένα χώρο για να στεγάσει τη βιβλιοθήκη του, την ονομαζόμενη Θεολογική αίθουσα που ολοκληρώθηκε το 1671 και ήταν ανάλογη με την λαμπρότητα που είχε πλέον το αβαείο. Όταν καταμετρήθηκαν τα βιβλία μετά τον θάνατο του Χίρνχαιμ, το 1678, αριθμούσαν 5.564 τόμους. 

Aπό τα τέλη του 17oυ αιώνα, άρχισαν να φθάνουν στη βιβλιοθήκη του Στράχοφ δωρεές, κληροδοτήματα, αλλά και ολόκληρες συγκροτημένες βιβλιοθήκες που ανήκαν σε εκκλησιαστικούς αξιωματούχους και καθηγητές του Πανεπιστημίου της Πράγας, όπως του Γίρι Πόνταν από το Μπράιτενμπεργκ, του νομικού Γιαν Κ. Σαμπόγκεν και του φυσικού Γιόχαν Φραντς Λεβ φον Έρλσφελντ. Το 1756 ένας νέος κατάλογος ανεβάζει τον αριθμό των βιβλίων σε 12.000 τόμους, ενώ δύο ακόμη σημαντικές βιβλιοθήκες (του συλλέκτη Γιαν Κλάουζερ, το 1775 και του καγκελάριου του οικονομικού γραφείου Γιαν Χάιντλ, το 1780) εμπλούτισαν εκ νέου τη βιβλιοθήκη του Στράχοφ. Ο σχεδιασμός ενός χώρου που θα στέγαζε τα νέα αποκτήματα θεωρήθηκε αναγκαίος και έτσι δημιουργήθηκε η εξαιρετικά γοητευτική και ατμοσφαιρική Φιλοσοφική αίθουσα.

Η διάλυση των μοναστηριών της Βοημίας από τον αυτοκράτορα Ιωσήφ Β΄ (1710), αποδυνάμωσε ακόμα μια φορά τη βιβλιοθήκη του Στράχοφ και πολλά βιβλία της πουλήθηκαν σε εξευτελιστική τιμή. Σε αντιστάθμισμα όμως αυτής της απρόσμενης αφαίμαξης, νέες βιβλιοθήκες και σημαντικές συλλογές κατέληξαν στη μονή με αποτέλεσμα στις αρχές του 19ου αιώνα η βιβλιοθήκη να γνωρίζει μεγάλη άνθιση. Οι προσωπικές συλλογές των μοναχών, μετά τον θάνατό τους, έβρισκαν καταφύγιο στη μοναστηριακή βιβλιοθήκη, ενώ μεγάλα ιδρύματα όπως η Τσεχική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών, αναδείχθηκαν σε αστείρευτη πηγή εμπλουτισμού της βιβλιοθήκης.

Το 1950 η βιβλιοθήκη του Στράχοφ περιείχε γύρω στους 130.000 τόμους, από τους οποίους 3.000 χειρόγραφα και 2.500 αρχέτυπα. Μεγάλος είναι και ο αριθμός των παλαιοτύπων, δηλαδή εντύπων που χρονολογούνται από τις αρχές του 16ου αιώνα, με αντιπροσωπευτικές εκδόσεις θεολογικού και κοσμικού περιεχομένου, προερχόμενες από το σύνολο του ευρωπαϊκού τυπογραφικού χάρτη.

Κ.Σπ. Στάικος, Βιβλιοθήκη: Από την Αρχαιότητα έως την Αναγέννηση, Αθήνα, Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος, 1996, σ. 464–483.