Οι πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή και τη δράση της Σαπφώς, της δέκατης Μούσας, όπως ονομάστηκε (Παλατινή Ανθολογία VII 44), είναι συνυφασμένες με την ιστορία και τον θρύλο. Το λεξικό της Σούδας τοποθετεί τη γέννησή της στην 42η Ολυμπιάδα: Λεσβία ἐξ Ἐρεσσοῦ, λυρική, γεγονυῖα κατὰ τὴν μβ Ὀλυμπιάδα, ὅτε καὶ Ἀλκαῖος ἦν καὶ Στησίχορος καὶ Πιττακός («Ήταν λυρική ποιήτρια από τη Λέσβο γεννημένη στην Ερεσσό κατά την 42η Ολυμπιάδα – δηλαδή περίπου από το 612 π.Χ. έως το 609 π.Χ.– την εποχή που ζούσαν ο Αλκαίος και ο Στησίχορος και ο Πιττακός»). Μπορούμε, ωστόσο, να είμαστε βέβαιοι ότι η περίφημη ποιήτρια ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια, ότι σχετίστηκε με τον Πιττακό και τον Αλκαίο, και ότι για ένα μικρό διάστημα, γύρω στα 600 π.Χ., όπως μαρτυρεί το Πάριο Χρονικό, έζησε εξόριστη για πολιτικούς λόγους στη Σικελία, πιθανόν γιατί η οικογένεια του συζύγου της είχε εμπλακεί στην πολιτική ζωή του τόπου. Άλλωστε οι πολιτικές ταραχές και οι πολιτειακές ανατροπές στα χρόνια της ήταν συνεχείς.

Το αριστοκρατικό πολίτευμα που ίσχυσε στη Μυτιλήνη, μετά την πτώση των βασιλέων είχε ήδη καταλυθεί δύο φορές από τυράννους, όταν το 590 π.Χ. η πλειοψηφία των πολιτών όρισε τον Πιττακό αἰσυμνήτην (δηλαδή άρχοντα) με απεριόριστες εξουσίες. Οι έντονες αυτές αλλαγές, αναμφίβολα επηρέασαν όχι μόνο τη ζωή αλλά και το έργο της Σαπφώς. Την υπόλοιπη ζωή της την πέρασε στη Λέσβο, με τα αδέλφια της Λάριχο, Χάραξο και Ευρύγιο, τον άντρα της Κερκύλα και την κόρη της Κλεΐδα (όνομα που δόθηκε, σύμφωνα με την παράδοση της μητρωνυμικής ονοματοθεσίας, από τη μητέρα της), καθώς και με έναν κύκλο νέων γυναικών, που ανάμεσά τους η Σαπφώ είχε τον ρόλο της κορυφαίας.

Τα στοιχεία που διαθέτουμε για να μπορέσουμε να ορίσουμε με βεβαιότητα τη φύση αυτού του κύκλου είναι πενιχρά. Κοπέλες που είχαν έρθει από μακριά, κοπέλες που είχαν την ελευθερία να φύγουν για να παντρευτούν ή για να προσχωρήσουν σε άλλον ανταγωνιστικό κύκλο. Δεν είναι σαφές, όμως, αν πρόκειται για έναν θίασο ταγμένο στην υπηρεσία μιας θεότητας, ίσως της Αφροδίτης ή για ένα είδος σχολής, όπου οι μαθήτριες καλλιεργούσαν την ομορφιά, την προσωπικότητα και τις ικανότητές τους στις μουσικές τέχνες. Άλλοι τον είδαν ως αριστοκρατική ένωση γυναικών, ανάλογη αυτής των αντρικών ομίλων.

Σε σύντομο απόσπασμα (250 Ρ.) διαβάζουμε: “[…] γιατί δεν επιτρέπεται ν’ ακούγεται θρήνος στο σπίτι όσων υπηρετούν τις Μούσες· ούτε και θα μας ταίριαζε κάτι τέτοιο”. Αν όντως, όπως παραδίδεται, η Σαπφώ έγραψε αυτούς τους στίχους λίγο πριν πεθάνει ως υποθήκη για την κόρη της, τότε μπορούμε να εικάσουμε ότι η ποιήτρια, με έναν τρόπο δυσνόητο ίσως για εμάς σήμερα, θεωρούσε τον εαυτό της και τον χώρο της αφιερωμένο στις Μούσες. Ο δεσμός, συναισθηματικός ή ερωτικός, με τα κορίτσια του κύκλου της παίρνει μια διάσταση μυητική για το πέρασμά τους σε έναν κόσμο, όπου κυριαρχεί η αβροσύνη και η εξιδανικευτική αύρα της ευγένειας και της χάρης.

Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι συναρίθμησαν τη Σαπφώ στους 9 ποιητές που θεωρήθηκαν άξιοι να περιληφθούν στον λεγόμενο Κανόνα των λυρικών ποιητών και συγκέντρωσαν το έργο της σε εννέα βιβλία, από τα οποία σήμερα δεν σώζονται, παρά ελάχιστα (σχεδόν) ολόκληρα τραγούδια, κάποιες στροφές, στίχοι, παπυρικά σπαράγματα, λέξεις —όλα εξαίσια δείγματα γυναικείας ευαισθησίας και εκλεπτυσμένης ποιητικής τέχνης, γραμμένα σε αιολική διάλεκτο. Ξεχωρίζουν τα επιθαλάμια, χορικά τραγούδια εθιμικά του γάμου, που θυμίζουν τα αντίστοιχα παραδοσιακά νεοελληνικά νυφιάτικα. Πρόκειται για τα τραγούδια που συνόδευαν το νιόπαντρο ζευγάρι στο καινούργιο του σπίτι, τραγουδισμένα από τους φίλους τους, μαζί με διάφορα χαρούμενα έθιμα (110), που πρέπει να γράφτηκαν για πραγματικούς γάμους και το απ. 140a για τη λατρεία του Άδωνη. Στα τραγούδια αυτά απηχούνται αναμνήσεις από τα κοριτσίστικα χρόνια (114), εξαίρεται η ομορφιά και η καλή τύχη του νέου ζευγαριού (112, 115a, 116), ενώ ενίοτε γίνεται διήγηση κάποιου μύθου (44: η Ανδρομάχη λίγο πριν από τον γάμο της με τον Έκτορα, σε δακτυλικούς εξάμετρους στίχους).

Ο έρωτας προς γυναίκες κυρίως, είναι το βασικό θέμα της, ακόμη και σε προσευχές και ύμνους που συνέθεσε, όπως το μοναδικό ποίημα που μας σώθηκε ολόκληρο, η Προσευχή στην Αφροδίτη. Οι λιγοστές μας γνώσεις για την κοινωνία της Λέσβου δεν επιτρέπουν να καταλήξουμε σε βέβαιο συμπέρασμα και το ίδιο αινιγματική παραμένει η φύση του έρωτα της Σαπφώς για τις νέες κοπέλες, όπως αποτυπώνεται στο έργο της. Θα μπορούσε να είναι έλξη ανάλογη με εκείνη των ανδρών προς τα νεαρά αγόρια, αλλά θα μπορούσε να αποτελεί και μια έκφραση θαυμασμού και πάθους για τη γυναικεία ομορφιά, που ξέρουμε ότι στη Λέσβο την πρόσεχαν ιδιαίτερα και την τιμούσαν κάθε χρόνο με καλλιστεία. Φόντο σε όλα σχεδόν τα μονωδικά της τραγούδια η κοινή ζωή με τις συντρόφισσές της. Σε πολλά από τα αποσπάσματα που διαθέτουμε, γίνεται  λόγος για αισθήματα, όπως η χαρά, το παιχνίδι, η αγάπη, ο αποχαιρετισμός, η νοσταλγία και οι αναμνήσεις. Η Σαπφώ συνέθεσε ακόμη προσευχές και ύμνους, . Το απόσπασμα 31 διακρίνεται, ανάμεσα στα υπόλοιπα, για την περιγραφή των συμπτωμάτων του ερωτικού πάθους. Προσπαθεί, παρακολουθώντας τα εξωτερικά συμπτώματα του έρωτα (eros-nosos), να συλλάβει την εσωτερική κατάσταση του πληγωμένου από τον έρωτα ανθρώπου. Η ποίηση της Σαπφώς έδωσε έμπνευση στον Ρωμαίο λυρικό ποιητή Κάτουλλο (ποίημά αρ. 51) και στον Οράτιο. Τα ποιήματά της διαβάζονταν ακόμη τον 4ο αι. μ.Χ. στα σχολεία, όχι όμως στον μεσαίωνα και στις αρχές των νέων χρόνων.

Από τους κωμωδιογράφους έχει επινοηθεί και η παράδοση (τη συναντάμε στον Μένανδρο και το έργο του Λευκαδία), σύμφωνα με την οποία, η Σαπφώ αυτοκτόνησε πέφτοντας από το ακρωτήριο Λευκάτα της Λευκάδας για την αγάπη ενός άνδρα του Φάωνα, πορθμέα που κατά τον μύθο είχε κερδίσει την εύνοια της Αφροδίτης. Το ίδιο συναντάμε και στις Ηρωίδες του Οβιδίου, ακόμη και στη Σαπφώ του Γκριλπάρτσερ. Το όνομά της συνδέθηκε με τόσους εραστές, που στο τέλος έφτασε να γίνει και ηρωίδα της κωμωδίας, με πλήθος ομώνυμων έργων (του Αμειψία, του Άμφη, του Αντιφάνη, του Δίφιλου, του Τιμοκλή).

Φ.Ι, Κακριδής, Αρχαία ελληνική γραμματολογία, Θεσσαλονίκη, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 2011, σ. 64–66.
P., Kroh, Λεξικό αρχαίων συγγραφέων Ελλήνων και Λατίνων, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996, σ. 413–415.
Τασούλα, Καραγεωργίου, Σαπφώ: τα ποιήματα, Αθήνα, Κέδρος, 2002, σ. 179–180.
P.E., Easterling, /B.M.W, Knox, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα, Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, 1994, σ. 271–282.