Ο Ιωάννης Ιταλός, σπουδαίος βυζαντινός φιλόσοφος και ανθρωπιστής, γεννήθηκε το 1025 στη Νότια Ιταλία και ήρθε στην Κωνσταντινούπολη όπου δίδαξε για πολλά χρόνια διαδεχόμενος τον Μ. Ψελλό. Το 1076/7 κατηγορήθηκε για ασέβεια, όπως και το 1082 με την άνοδο στο θρόνο του αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄, οπότε υποχρεώθηκε να παρουσιαστεί ενώπιον δικαστηρίου. Του καταμαρτυρούσαν, μεταξύ άλλων, ότι εισήγαγε τις κοσμολογικές θεωρίες των ειδωλολατρών, και ιδιαίτερα τη θεωρία για την αιωνιότητα του κόσμου. Η ομολογία πίστης που έδωσε δεν θεωρήθηκε ικανοποιητική, με αποτέλεσμα να τον αναθεματίσουν και να του απαγορεύσουν να ξαναδιδάξει. Πέντε από τους μαθητές του, διάκονοι όλοι, σύρθηκαν ενώπιον συμβουλίων επισκόπων και για να αθωωθούν υποχρεώθηκαν να αποκηρύξουν τον δάσκαλό τους και τα κηρύγματά του (Clucas, Trial.).

Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί, λοιπόν, ο Ιταλός των κινδύνων που αντιμετώπιζαν οι φιλοσοφικοί κύκλοι και τα γραπτά και τα βιβλία τους στην πρωτεύουσα του Βυζαντίου, ακόμη και τον 11ο αιώνα (Βιβλιοθήκη, 139, 167).