Ιστορική αναδρομή. Τα νησιά των Δωδεκανήσων εντάχθηκαν σχετικά αργά στον κορμό της Ελλάδας. Μόλις τον Μάρτιο του 1948 έγινε η επίσημη ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στη μεταπολεμική Ελλάδα που εκείνη την περίοδο βρισκόταν στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου. Σχεδόν έναν χρόνο πριν, τον Μάρτιο του 1947, ο Βρετανός Διοικητής των Συμμαχικών Δυνάμεων Κατοχής ταξίαρχος Α.Σ. Πάρκερ παρέδωσε τη Στρατιωτική Βρετανική Διοίκηση στον αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη. Η ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων που κρατούσε από το 1912 είχε μόλις λήξει.

Ο γεννημένος στην Κόρινθο αντιναύαρχος του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού Περικλής Ιωαννίδης (1888–1965) ορίστηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις, μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στρατιωτικός διοικητής των Δωδεκανήσων με έδρα τη Ρόδο. Ήταν ο ίδιος άνθρωπος που έλαβε την πρωτοβουλία για την ίδρυση Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης στη Ρόδο το 1947. Το ενδιαφέρον του για τον πολιτισμό και τα γράμματα οδήγησε σε αυτήν την απόφαση και σύμφωνα με την προκήρυξή του «ιδρύεται εν Ρόδω Δημοσία Βιβλιοθήκη, με σκοπό να παράσχει εις τους κατοίκους τα φώτα του ελληνικού πολιτισμού, τα οποία εσκεμμένως επί μακράν σειράν ετών, εστέρησεν ο κατακτητής». Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρόδου αποτελεί από τότε έναν πνευματικό και πολιτιστικό φάρο για ολόκληρο τον νομό.

Η Βιβλιοθήκη στεγάζεται από το 1947 στο κτίριο της Καστελλανίας στη πλατεία Ιπποκράτους στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου. Πρόκειται για ένα σπουδαίο δείγμα ιπποτικής αρχιτεκτονικής του 15ου αιώνα με διάσπαρτα αναγεννησιακά στοιχεία από την περίοδο της κατοχής του νησιού από τους Ιωαννίτες Ιππότες (1309–1522). Το 1481, έπειτα από ένα ισχυρό σεισμό, το κτίριο υπέστη καταστροφές. Αναδιαμορφώθηκε επί Μεγάλου Μαγίστρου του Τάγματος των Ιωαννιτών Εμερύ Ντ' Αμπουάζ (1434–1512), ο οποίος πρόσθεσε έναν ακόμα όροφο. Το κτίριο στέγασε, ανά τα έτη, διοικητικές υπηρεσίες, εμπορικές και χρηματιστηριακές συναλλαγές καθώς και το ποινικό δικαστήριο των Ιπποτών, υπό το βλέμμα ενός αξιωματούχου του Τάγματος, του Καστελλάνου ή του Εμποροδίκη. Μετά το 1522, όταν η Ρόδος πέρασε σε Οθωμανικά χέρια, η Καστελλανία υπέστη φθορές λόγω πρόχειρων κτισμάτων που χτίστηκαν πάνω στο αρχικό κτίριο. To 1924, κατά την ιταλική κατοχή, μια τυχαία πυρκαγιά στην Παλιά Πόλη της Ρόδου αποκάλυψε ξανά το κτίριο της Καστελλανίας. Οι Ιταλοί αποφάσισαν την απομάκρυνση των πρόχειρων κτισμάτων και την αναστύλωση του μεσαιωνικού κτιρίου στην αρχική του μορφή με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Φλορεστάνι ντι Φάουστο. Μετά από 10 χρόνια εργασιών το κτίριο αποκαταστάθηκε και χρησιμοποιήθηκε για πανεπιστημιακές διαλέξεις της ιταλικής μορφωτικής εταιρείας Dante Alighieri μέχρι την απελευθέρωση της Ρόδου και τη στέγαση της Βιβλιοθήκης σε αυτό. Το μεσαιωνικό κτίριο συνεχίζει να στεγάζει τη συλλογή της Βιβλιοθήκης μέχρι και τις μέρες μας έπειτα από έργα συντήρησης και διαμόρφωσης του νέου αναγνωστηρίου στο αίθριο της Βιβλιοθήκης με γνώμονα την ασφάλεια και την ανάδειξη των εγκαταστάσεών της.

Συλλογές της Βιβλιοθήκης

Σήμερα η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρόδου αριθμεί περί τους 75.000 τόμους βιβλίων που εξυπηρετούν τις ανάγκες των ενηλίκων και των μαθητών της νήσου. Η συλλογή περιλαμβάνει βιβλία ιστορίας, φιλολογίας, λογοτεχνίας, θρησκείας, φιλοσοφίας και πολλών άλλων τομέων της ανθρώπινης γνώσης από τον 19ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Η Βιβλιοθήκη Ρόδου έχει επιπλέον εμπλουτιστεί με τις βιβλιοθήκες του οικονομολόγου και πολιτικού Ιωάννη Ζίγδη και του καθηγητή και πρώτου διευθυντή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ρόδου Αντώνιου Ισηγόνη, καθώς και με τις δωρεές σε βιβλία της οικογένειας Ν. Κουτσονούρη η οποία συνεχίζει να αποστέλλει υλικό.

Ενδεικτικά, ένα πολύ σημαντικό τεκμήριο που κοσμεί τα ράφια της Βιβλιοθήκης είναι το βιβλίο Η Νήσος Ρόδος του Εδουάρδου Μπιλιότου και του Αββά Κοτρέ τυπωμένο στη Ρόδο το 1881 με πληροφορίες για το νησί μέσα από περιηγητικές και ιστορικές αναφορές. Εξαιρετικής σημασίας για την πρόσφατη ιστορία του νησιού είναι επίσης Η Νήσος Ρόδος κατά την προσωρινήν Ιταλικήν κατοχήν του Γεράσιμου Δρακίδη σε έκδοση της Αθήνας το 1913. Πολύτιμο τεκμήριο είναι οι Επιστολαί του Αδαμάντιου Κοραή σε επιμέλεια του Νικόλαου Δαμαλά και τα Αρχεία της Νεωτέρας Ελληνικής Γλώσσης τυπωμένα στο διάσημο τυπογραφείο των Αδερφών Περρή στην Αθήνα το 1885 και το 1892 αντίστοιχα. Το Λεξικό νέο αρχαίο ελληνικόν γεωγραφικόν του Έλληνα λόγιου Βυζάντιου Σκαρλάτου σε έκδοση της Αθήνας το 1874 αποτελεί σημαντικό απόκτημα της Βιβλιοθήκης στον τομέα της Γλώσσας και των Λεξικών. Όσον αφορά την αρχαία ελληνική γραμματεία ξεχωρίζουν οι Ιστορίαι του Πολύβιου τυπωμένο στη Λιψία το 1889, ο Πρωταγόρας του Πλάτωνα στην Αθήνα το 1892, η Κύρου Ανάβασις του Ξενοφώντα το 1907 στη Κωνσταντινούπολη και το Περί Ψυχής του Αριστοτέλη σε έκδοση της Αθήνας το 1911.

Πλούσιο είναι επίσης το υλικό της Βιβλιοθήκης σε τοπικές εφημερίδες και 24 αθηναϊκές εφημερίδες οι οποίες φωτίζουν τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα των Δωδεκανήσων και της Ελλάδας από το 1915 μέχρι τις μέρες μας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η εφημερίδες Ροδιακή (η πιο παλιά εφημερίδα της Ρόδου), η Δωδεκάνησος, η Εθνική Φωνή, η Ελληνική Σημαία, η Πρόοδος Δωδεκανήσου, η Πρωΐα της Δωδεκανήσου και ο Χρόνος.

Εντός του κτιρίου της Βιβλιοθήκης λειτουργεί ένα πολύ προσεγμένο Αναγνωστήριο (που έχει πάρει το όνομά του από τον Δωδεκανήσιο δωρητή Γεώργιο Κουτσονούρη) και Κέντρο Πληροφόρησης με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Οι αναγνώστες, οι επισκέπτες και οι ερευνητές μπορούν να περιηγηθούν στους χώρους τις Βιβλιοθήκης και να αναζητήσουν βιβλία στα ράφια της και στον ψηφιακό της κατάλογο που παρέχει τη δυνατότητα αναζήτησης ενός μεγάλου μέρους της συλλογής της σε βιβλία και εφημερίδες. Η Βιβλιοθήκη χρησιμοποιεί τη μέθοδο ταξινόμησης DEWEY (Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης Ντιούι) που από το 1876 έχει επικρατήσει σε βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο. Επιπλέον, η Βιβλιοθήκη λειτουργεί ως δανειστική για το κοινό διαθέτοντας επίσης Μονάδα Κινητής Βιβλιοθήκης (ένα βιβλιοαυτοκίνητο) που εξυπηρετεί τα σχολεία του νησιού και τους κατοίκους που δεν έχουν άμεση πρόσβαση στους χώρους της. Το νησί της Ρόδου διαθέτει λοιπόν, ανάμεσα στα άλλα ιστορικά της μνημεία, ένα κέντρο πολιτισμού και προαγωγής του πνεύματος με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και πολιτιστική αξία που είναι ανοιχτό για όλους τους κατοίκους. Η Βιβλιοθήκη Ρόδου υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και χρηματοδοτείται από αυτό.

Βιβλιογραφία

Καρούζος Χ., Ρόδος Ιστορία, Μνημεία, Τέχνη, Αθήνα 1973.

Μπιλιότι Ε., Κοτρέ Α., Η Νήσος Ρόδος, Ρόδος 1881.

Νίκολάου Ν., Αγγελής Α., Η Ρόδος του εικοστού αιώνα, Ρόδος 2009.