Ιστορική αναδρομή. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 η πόλη της Λαμίας δεν είχε προβεί σε κάποια αξιόλογη προσπάθεια ίδρυσης δημόσιας βιβλιοθήκης. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και του Εμφυλίου, η Λαμία και η γύρω περιοχές βρίσκονταν στο επίκεντρο των συγκρούσεων. Βομβαρδίστηκε ανελέητα από τους Γερμανούς το 1941, ήταν η γενέτειρα του αρχηγού του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, καταφύγιο για τους αντάρτες στα βουνά της Φθιώτιδας μετά την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου και ορμητήριο του Εθνικού Στρατού ενάντια στον Δ.Σ.Ε. (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδος) που δρούσε στα βουνά της Ρούμελης κατά τον Εμφύλιο. Δόθηκε, επομένως, μικρό περιθώριο για πολιτιστικές δραστηριότητες και πρωτοβουλίες την περίοδο εκείνη, με φωτεινές εξαιρέσεις το Δημοτικό Ωδείο (ιδρύθηκε το 1938 ως παράρτημα του Εθνικού Ωδείου Αθηνών, με πρώτο διευθυντή τον συνθέτη Μανώλη Καλομοίρη) και τη Δημοτική Φιλαρμονική Λαμίας (ιδρ. 1895) που αποτελούσαν φάρο πολιτισμού στη σκοτεινή περίοδο της Κατοχής.
Λίγα χρόνια μετά τη λήξη των εμφύλιων συγκρούσεων, το 1954, έγινε η πρώτη προσπάθεια ίδρυσης Δημοτικής Βιβλιοθήκης με έναν πυρήνα βιβλίων να συγκεντρώνεται σε δημόσιο κτίριο της πόλης. Την επόμενη χρονιά, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Λαμίας γίνεται Δημόσια με προϊστάμενη αρχή το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το 1979 γίνεται Κεντρική, εξυπηρετώντας τις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού για ολόκληρο τον νομό Φθιώτιδας αποκτώντας παράλληλα μια οργανωμένη Κινητή Μονάδα που προμήθευε βιβλία σε απομακρυσμένα σχολεία και δανειστικά κέντρα του νομού. Έπειτα από χρόνια διεκδικήσεων, η Βιβλιοθήκη κατάφερε να μεταστεγάσει τη συλλογή της στο ιδιόκτητο κτίριο του Τράκειου Kληροδοτήματος στο κέντρο της πόλης το 1996. Το κτίριο είχε παραχωρηθεί στον Δήμο Λαμιέων από τον Λαμιώτη Σπυρίδωνα Τράκα με σκοπό τη στέγαση της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λαμίας στους χώρους του.
Συλλογές της Βιβλιοθήκης. Σήμερα η συλλογή της Βιβλιοθήκης αριθμεί περί τους 67.000 τόμους βιβλίων (ο αριθμός εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες εκδόσεις) που καλύπτουν όλο το εύρος της ανθρώπινης γνώσης, 41 τίτλους περιοδικών καθώς και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό. Οι θεματικές που καλύπτονται μπορούν να διαιρεθούν στις εξής κατηγορίες: 1. Ιστορία-Γεωγραφία-Βιογραφίες, 2. Λογοτεχνία, 3. Τέχνη, 4. Γλώσσα-Λεξικά, 5. Θετικές Επιστήμες, 6. Εφαρμοσμένες Επιστήμες, 7. Θρησκεία-Μυθολογία, 8. Κοινωνικές Επιστήμες (Οικονομία, Δίκαιο, Εκπαίδευση), 9. Φιλοσοφία-Ψυχολογία και 10. Γενικά Θέματα-Η/Υ-Βιβλιοθηκονομία. Η συλλογή έχει ταξινομηθεί με το διεθνώς καθιερωμένο ταξινομικό σύστημα DEWEY (δεκαδικό σύστημα ταξινόμησης) και η καταχώρηση του υλικού στον ηλεκτρονικό κατάλογο γίνεται μέσω του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και προβολής KOHA. Η Βιβλιοθήκη χρησιμοποιεί το πρόγραμμα openΑΒΕΚΤ 5.00 του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης με τον κατάλογό της να είναι καταχωρημένος σε ηλεκτρονική μορφή. Στον διαδικτυακό κατάλογο αναγνώστες και ερευνητές έχουν πρόσβαση σε πάνω από 30.000 τίτλους.
Η συλλογή καλύπτει ένα εύρος τεκμηρίων που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα μέχρι και τις μέρες μας. Κάποια από τα παλαιά βιβλία είναι πολύτιμα και σπάνια. Όσον αφορά την αρχαία ελληνική γραμματεία, ένα από τα παλαιότερα βιβλία που κοσμεί τα ράφια της Βιβλιοθήκης είναι Οι Ιστορίες του Πολύβιου (202–120 π.Χ.) σε έκδοση του Βερολίνου το 1844. Ακολουθούν η Περί Ζώων Ιστορία του Αριστοτέλη τυπωμένο στη Λιψία το 1869 και οι Τραγωδίαι του Σοφοκλή στην Αθήνα το 1896. Σημαντικά ιστορικά τεκμήρια είναι τα έργα Φιλική Εταιρία (Ναύπλιο, 1834) και το Δοκίμιον Ιστορικόν της Ελληνικής Επαναστάσεως (Αθήνα, 1860) του ιστορικού και αγωνιστή στην Επανάσταση του 1821 Ιωάννη Φιλήμονα (1799–1874) καθώς και η Ιστορία των Αθηνών του αγωνιστή, ιστορικού και λόγιου Διονύσιου Σουρμελή (18ος αι.–1860) τυπωμένο στην Αθήνα το 1853. Από ξένους συγγραφείς σπουδαίο είναι το έργο του Γάλλου γιατρού, ιστορικού και φιλέλληνα Φρανσουά Πουκβίλ (1770–1838) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως 1821–1833, οι Αρχαιολογικαί Εκδρομαί εν Ελλάδι του Γάλλου ιστορικού Καρόλου Ντήλ (1859–1944) και η Ιστοριά της Βυζαντινής Λογοτεχνίας του Γερμανού βυζαντινολόγου Καρλ Κρουμπάχερ (1856–1909) και τα τρία σε έκδοση της Αθήνας το 1890, το 1896 και το 1897 αντίστοιχα. Από τις αρχές του 20ού αιώνα ξεχωρίζουν τα σπουδαία συγγράμματα Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάσταση εκστρατειών και μαχών του στρατιωτικού Χρήστου Βυζάντιου (1805–1877) και τα Πολεμικά Φύλλα από την Μικρασιατικήν Εκστρατεία του ανταποκριτή στα πεδία των μαχών Κώστα Μισαηλίδη (1893–1955) τυπωμένα στην Αθήνα το 1901 και το 1923 αντίστοιχα. Όσον αφορά τον τομέα της λαογραφικής μελέτης, ξεχωρίζει το περίφημο Παραδόσεις: Μελέται περί του Βίου και της Γλώσσης του ελληνικού λαού του λαογράφου και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Νικόλαου Πολίτη (1852–1921) σε μια από τις πρώτες εκδόσεις στην Αθήνα το 1904.
Η Βιβλιοθήκη Λαμίας διαθέτει ένα πλούσιο και καλά οργανωμένο Παιδικό Τμήμα (γύρω στα 
15.000 βιβλία) που ως σκοπό έχει την επαφή των παιδιών και των εφήβων με τον κόσμο του βιβλίου, της εκπαίδευσης και της πληροφόρησης με αρκετές δραστηριότητες. Ένα μεγάλο μέρος της παιδικής συλλογής (περί τους 3.500 τίτλους) έχει ψηφιοποιηθεί και είναι διαθέσιμο προς αναζήτηση στο ψηφιακό αρχείο της Βιβλιοθήκης. Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του, το Παιδικό Τμήμα διοργανώνει πληθώρα δημιουργικών δραστηριοτήτων για τους μικρούς επισκέπτες της Βιβλιοθήκης όπως κουκλοθέατρο, θεατρικό παιχνίδι, ζωγραφική, αφήγηση παραμυθιού και συναντήσεις/συζητήσεις με συγγραφείς και δημιουργούς.
Στο κτίριο της Βιβλιοθήκης υπάρχουν δύο Αναγνωστήρια ανοιχτά στο κοινό: ένα για τους ενήλικες χρήστες του χώρου και ένα για τα παιδιά με 48 και 40 θέσεις ανάγνωσης αντίστοιχα. Επίσης λειτουργεί Δανειστικό Τμήμα για όσους έχουν γίνει μέλη της
Βιβλιοθήκης. Διαθέτει επιπλέον Δημόσιο Κέντρο Πληροφόρησης (με 10 Η/Υ) δίνοντας τη δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης για λήψη πληροφοριών από πηγές της Βιβλιοθήκης (CD, DVD, βιβλία κ.λ.π) μέσω του Διαδικτύου. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του Κέντρου Πληροφόρησης είναι εξοπλισμένοι με υψηλής τεχνολογίας ηλεκτρονικό εξοπλισμό για χρήση από ΑμεΑ (κινητικά προβλήματα και προβλήματα όρασης) καθιστώντας έτσι τη Βιβλιοθήκη ένα σύγχρονο κέντρο μάθησης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας. Η Κινητή Μονάδα της Βιβλιοθήκης επιτελεί σπουδαίο έργο, δανείζοντας βιβλία και οπτικοακουστικό υλικό σε σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, κατασκηνώσεις, συλλόγους και πολιτιστικούς φορείς του Νομού Φθιώτιδας. Σήμερα η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λαμίας διοικείται από ένα πενταμελές Εφορευτικό Συμβούλιο (πρόεδρος, αντιπρόεδρος και 3 μέλη) που ορίζεται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων στο οποίο και υπάγεται.
Βιβλιογραφία
Δαβανέλλος Ταξ. Ν., Λαμία: Το χρονικό μιας πόλης, Αθήνα 1994.
Δαβανέλλος Ταξ., Ν., Λαμία: Πορεία στον χρόνο και τον χώρο 1821–1967, Αθήνα 2021.
Λάζου Βασιλική, Η επιβολή του κράτους-Ο εμφύλιος στη Λαμία 1945–1949, Αθήνα 2016.
Σταμέλλος Σ., Λαμία 1991–2018 Προτάσεις-Παρμεβάσεις, Αθήνα 2019.