Ιστορική αναδρομή. Για πάνω από πέντε αιώνες η Φλώρινα όπως και ολόκληρη η Μακεδονία βρισκόταν ύπο την κυριαρχία των Οθωμανών. Από το 1385 όταν ο σουλτάνος Μουράτ ο Α' κατέλαβε την πόλη μέχρι και το 1912 που η Φλώρινα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό, το ελληνόφωνο στοιχείο της πόλης ήταν περιορισμένο και προσπαθούσε να επιβιώσει και να διατηρήσει την ταυτότητά του. Οι ελληνικοί πληθυσμοί της Φλώρινας είχαν πληρώσει βαρύ τίμημα κάτα τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 και αργότερα στην Μακεδονική Επανάσταση του 1878. Τα ελληνικά σχολεία της πόλης αποτελούσαν διαχρονικά έναν πυρήνα ελληνικής παιδείας μέσα σε αλλόφωνους πληθυσμούς.

Μέχρι και το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου δεν είχαν γίνει οργανωμένες προσπάθειες ίδρυσης βιβλιοθήκης ή πολιτιστικού συλλόγου. Το 1941 όμως οι Φλωρινιώτες νιώθουν την ανάγκη ίδρυσης ενός συλλόγου που θα ένωνε τους κατοίκους ενάντια στην τριπλή κατοχή γερμανικών, ιταλικών και βουλγαρικών στρατευμάτων μέσα από την ελεύθερη έκφραση και τον πολιτισμό. Έτσι ιδρύεται ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Φλωρίνης «ο Αριστοτέλης» κάτω από το βλέμμα των κατακτητών. Ο τότε δήμαρχος Φλώρινας Νικόλαος Χάσος (1892–1943), συνέβαλε τα μέγιστα τόσο στην σύλληψη της ιδέας και την οργάνωση του Συλλόγου όσο και στη ίδρυση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Φλώρινας το ίδιο έτος. Με τη λειτουργία του, ο Σύλλογος τόνωσε το αίσθημα του τοπικού πληθυσμού για αντίσταση και δράση που εκφραζόταν με συμμετοχή σε πολιτιστικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, συχνά παίρνοντας ξεκάθαρη θέση ενάντια στις επιβουλές των κατοχικών δυνάμεων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εκτέλεση μελών του Συλλόγου ανάμεσά τους και του Θεόδωρου Θωμαΐδη, μαέστρου της Μικτής Χορωδίας. Ο Σύλλογος έκλεισε για λίγα χρόνια αλλά ξανάνοιξε με διάφορα τμήματα να δραστηριοποιούνται στο χώρο του θεάτρου, της μουσικής, του αθλητισμού, της ζωγραφικής διαθέτοντας ακόμα και Λαογραφικό Μουσείο. Πλούσιο ήταν επίσης το ιστορικό αρχείο του Συλλόγου καθώς και το Μορφωτικό Τμήμα (Όμιλος Βιβλίου) και η βιβλιοθήκη του. Σήμερα, μετά από 80 χρόνια, ο Σύλλογος συνεχίζει να προσφέρει στις τέχνες και τον πολιτισμό. Το 2012, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο της Τάξεως των Ηθικών και Πολιτικών Eπιστημών για την προσφορά του.

Η δράση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου είχε ήδη φέρει τους κατοίκους της Φλώρινας πιο κοντά με τα πολιτιστικά δρώμενα. Η ανάγκη για την ίδρυση μιας βιβλιοθήκης στην πόλη ήταν επιτακτική. Η αφρομή δόθηκε το 1984 με πρωτοβουλία του Φλωρινιώτη τραπεζικού υπαλλήλου, μουσικού και ιδρυτικού μέλους του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Γεώργιου Πιτόσκα όταν έχασε ξαφνικά την κόρη του Βασιλική το 1983. Μαζί με τη σύζυγό του αποφασίζουν την ίδρυση μιας ιδιωτικής δανειστικής βιβλιοθήκης ως προσφορά στην πόλη της Φλώρινας στη μνήμη της κόρης τους. H βιβλιοθήκη τέθηκε σε λειτουργία το 1984 με όλες τις δαπάνες (αγορά βιβλίων, εξοπλισμού και μισθοδοσία υπαλλήλων) να καλύπτονται από το ζεύγος Πιτόσκα. Το 1989 ο αρχικός εκείνος πυρήνας μετατράπηκε μετά από πρόσκληση του Υπουργείου Παιδείας σε Δημόσια Βιβλιοθήκη η οποία το 1990 αναβαθμίσθηκε και λειτουργεί πλέον ως Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Φλώρινας «Βασιλικής Πιτόσκα». Επιπλέον, το 1993 προστίθεται το Παιδικό Παράρτημα με ενέργειες του Δημήτριου Σουλιώτη που υπήρξε πρώτος Διευθυντής της Βιβλιοθήκης, φιλόλογος, λογοτέχνης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και εκδότης της τοπικής εφημερίδας Κοινή Γνώμη.

Συλλογές της Βιβλιοθήκης. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Φλώρινας διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό τεκμηρίων (περί τους 80.000 τόμους) που καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα της ανθρώπινης γνώσης (ιστορία, λαογραφία, τοπική λογοτεχνία και ιστορία, επιστημονικά και παιδαγωγικά βιβλία κ.ά.). Αξιόλογη είναι επίσης η συλλογή χειρογράφων της Βιβλιοθήκης από σημαντικές προσωπικότητες της πολιτικής και της λογοτεχνίας που δραστηριοποιούνταν στην Φλώρινα και τη Δυτική Μακεδονία. Ενδεικτικά αναφέρονται δύο παλαιά βιβλία που βρίσκονται στα ράφια της Βιβλιοθήκης και αποτελούν σημαντικά ιστορικά τεκμήρια: το Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας του ιστορικού και αγωνιστή στην Επανάσταση του 1821 Ιωάννη Φιλήμονα τυπωμένο στο Ναύπλιο το 1834 και τα Άσματα δημοτικά της Ελλάδος εκδοθέντα μετά μελέτης ιστορικής περί μεσαιωνικού ελληνισμού του ιστορικού και λογοτέχνη Σπυρίδωνα Ζαμπέλιου σε έκδοση της Κέρκυρας το 1852. Ένα μεγάλο μέρος του υλικού των συλλογών της Βιβλιοθήκης είναι καταλογοποιημένο ηλεκτρονικά μέσω του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και καταχώρησης KOHA. Οι αναγνώστες και οι ερευνητές έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν και να διαβάσουν τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια στο οργανωμένο Ψηφιακό Αποθετήριο και στο OPAC (Open Catalogue) της Βιβλιοθήκης με άμεσο και εύκολο τρόπο.

Εντός της Βιβλιοθήκης φυλάσσεται και μία αξιόλογη συλλογή τοπικών εφημερίδων και περιοδικών. Το 1918 κυκλοφόρησε η Πρόοδος, η πρώτη εφημερίδα της περιοχής και ακολούθησε ο Βαλκανικός Ταχυδρόμος το 1919 που σήμερα αποτελούν σπουδαία τεκμήρια για την επικαιρότητα της εποχής εκείνης. Η συλλογή περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό εφημερίδων που κυκλοφόρησαν από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και σήμερα που είναι προσβάσιμες για το αναγνωστικό κοινό είτε στο χώρο της Βιβλιοθήκης είτε στο Ψηφιακό Αποθετήριο που περιλαμβάνει όλα τα φύλλα σε ηλεκτρονική μορφή. Η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει επίσης έναν πλούσιο κατάλογο περιοδικού τύπου εκπαιδευτικού, ψυχαγωγικού, ερευνητικού και τοπικού περιεχομένου διαθέσιμο για το κοινό στο χώρο του Αναγνωστηρίου της Κεντρικής Βιβλιοθήκης.

Η Βιβλιοθήκη Φλώρινας σήμερα στεγάζεται σε δύο κτίρια εντός της πόλης της Φλώρινας. Το ένα είναι η Κεντρική Βιβλιοθήκη και το δεύτερο είναι το παράρτημα που φιλοξενείται σε ένα Art Déco κτίριο της δεκαετίας το '30. Και στα δύο σημεία λειτουργεί Αναγνωστήριο με 16 και 6 θέσεις αντίστοιχα στα οποία οι αναγνώστες και οι ερευνητές μπορούν να προμηθευτούν βιβλία, εφημερίδες και πριοδικό τύπο από τα ράφια της Βιβλιοθήκης. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα δανεισμού βιβλίων για όλα τα μέλη της Βιβλιοθήκης. Το Παιδικό Τμήμα από το 1993 ταξιδεύει τα παιδιά και τους εφήβους εφήβους στον κόσμο του βιβλίου μέσα από ελληνικά και ξένα παραμύθια, εικονογραφημένες ιστορίες, μυθιστορήματα, διηγήματα και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό. Από το 1999 λειτουργεί Κινητή Μονάδα που προωθεί την εκπαιδευτική και μορφωτική διαδικασία παρέχοντας βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό (πάνω από 13.000 αντίτυπα βιβλίων και 220 τίτλους οπτικοακουστικού υλικού) στα απομακρυσμένα σχολεία του Νομού Φλώρινας που δεν έχουν την δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στη Βιβλιοθήκη.

Το 1987 η Βιβλιοθήκη εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο και από τότε δραστηριοποιείται ενεργά στο χώρο των εκδόσεων με 31 βιβλία στο ενεργητικό της που αφορούν κυρίως ανατυπώσεις παλαιών και σπάνιων βιβλίων καθώς και νέα βιβλία που σχετίζονται με τη Φλώρινα και τη Δυτική Μακεδονία. Το Εφορευτικό Συμβούλιο (πρόεδρος, αντιπρόεδρος και 3 μέλη) έχει μετατρέψει τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Φλώρινας σε πυλώνα πολιτισμού και εκπαίδευσης που αναταποκρίνεται πλήρως στο όραμα των δωρητών της. Το Υπουργείο Παιδείας στηρίζει το έργο της Βιβλιοθήκης η οποία τελεί υπό την εποπτεία και την χρηματοδότησή του.

Εκδόσεις της Βιβλιοθήκης

Βακαλόπουλος Α. Κ., Πολιτική, κοινωνική και οικονομική δομή του πασαλικιού του Μοναστηρίου στα μέσα του 19ου αιώνα, Φλώρινα 1990.

Γοδόση Ζωή, Οι εικαστικές τέχνες στη Φλώρινα την εποχή της Μεταπολίτευσης, Φλώρινα 2018.

Δάλλας Γ., Ο ποιητής και το ποίημα, Φλώρινα 1988.

Θωίδης Ι. Δ., Βασική εκπαίδευση και μόρφωση ενηλίκων στην Ελλάδα, Φλώρινα 2007.

Κασκαμανίδης Γ., Η Φλώρινα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, Φλώρινα 2018.

Καστανός Ι. Θ., Η εκπαίδευση των δημοδιδασκάλων στην Ελλάδα, Φλώρινα 1995.

Λασκαρίδου Β., Ο Νηπιακός Κήπος ή εποπτική διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας, Φλώρινα 1999.

Μεκάσης Μιχ. Δ., Γειτονιές της παλιάς Φλώρινας, Φλώρινα 2017.

Μέρτζος Ι. Ν., Άνω Μακεδονία, Φλώρινα 2017.

Μούζα Δ. Θεολογία, Μελετώντας το αρχείο του Νικόλαου Στ. Χάσου Δημάρχου Φλώρινας 1934–1943, Φλώρινα 2016.

Μπέσσας Τ., Η εικαστική Φλώριναι (1941–1976), Φλώρινα 1993.

Μπολούμπασης Χ., «Θα κοιμηθώ στη Φλώρινα» Γ. Σεφέρης, Φλώρινα 2018.

Μποσώτα-Sider Ασπασία, «Ημερολόγιο Ψυχής», Φλώρινα 1999.

Οικονόμου Π. Π., Τα Ασπρόγεια (Στρέμπενο), Φλώρινα 1996.

Παπαγιαννάκης Μ., Το κτίριο Πέιου στον πυρήνα ιστορικού κέντρου της Φλώρινας, Φλώρινα 2016.

Σουλιώτη Μάγδα, Βιβλιο-κατασκευές: Ιστορική αναδρομή και εκπαιδευτικές προτάσεις, Φλώρινα 2006.

Σουλιώτης Μ., Βορειοδυτικά, Φλώρινα 2013.

Σουλιώτης Μ., Αναγνωστικά, Φλώρινα 2022.

Στόιος Α., Τα παλιά κτίσματα της Πρέσπας, Φλώρινα 2000.

Τζουμαλή Νετζατή, Μακεδονία 1900, Φλώρινα 2001.

Τρίχα Λύντια, Εμπόριο και στατισιτκές στη Μακεδονία 1880–1884, Φλώρινα 1995.

Τρίχα Λύντια, Το Βιλαέτι Βιτωλίων το 1881, Φλώρινα 1994.

Τσάλλης Γ. Π., Το δοξασμένο Μοναστήρι, Φλώρινα 1993.

Αλφαβητάριον εν Μοναστηρίω 1911, Φλώρινα 1993.

Ανθολογία Φλωρινιώτικης ποίησης 1937–1987, Φλώρινα 1987.

Κορέστια και άλλα μέρη στης φωτογραφίες του Στέλιου Α. Γαβριηλίδη, Φλώρινα 1999.

Λογοτεχνικό Λεύκωμα: 10 χρόνια Λέσχη Δημιουργικής Ανάγνωσης της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας, Φλώρινα 2022.

Μέγας οδηγός της Βορείου Ελλάδος (Φλώρινας και Αμυνταίου), Φλώρινα 1987.

Οχτώ παραμύθια της Φλώρινας, Φλώρινα 1999.

Το παραμύθι και η εκπαίδευση, Φλώρινα 1995.

Φλωριανθοί: Μια πρώτη παρουσίαση της Ομάδας Δημιουργικής Γραφής της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας, Φλώρινα 2020.

Βιβλιογραφία

Βόσδος Θ., Φλώρινα: Το χρονικό της απελευθέρωσης, Φλώρινα 2019.

Ζαρκάδα-Πιστιόλη Χριστίνα, Η αρχιτεκτονική της Φλώρινας στην περίοδο του μεσοπολέμου, Θεσσαλονίκη 2003.

Μούζα Δ. Θεολογία, Μελετώντας το αρχείο του Νικόλαου Στ. Χάσου Δημάρχου Φλώρινας 1934–1943, Φλώρινα 2016.

Σαραντάκης Ι. Π., Φλώρινα: Τόπος- Χρόνος- Άνθρωποι, Αθήνα 2010.