Ιστορική αναδρομή. Οι πρώτες προσπάθειες για την ίδρυση Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης και Ευβοϊκών αρχείων στη Χαλκίδα εντοπίζονται το 1926, όταν ιδρύεται ο «Σύλλογος Φιλοβίβλων ο Αριστοτέλης» από τον αρχιμανδρίτη και καθηγητή Κοντεστάνο που διετέλεσε πρόεδρος του συλλόγου. Σκοπός του συλλόγου ήταν η δημιουργία στην πόλη της Χαλκίδας ενός πνευματικού πυρήνα που θα φιλοξενούνταν σε μια δημόσια βιβλιοθήκη ανοιχτή στο κοινό. Δέκα χρόνια μετά, το 1936, ο τότε δήμαρχος Χαλκίδας Σ. Σαραφιανός αποφασίζει την ίδρυση της πρώτης Δημοτικής Βιβλιοθήκης στην πόλη. Το 1957, η Δημοτική Βιβλιοθήκη γίνεται δημόσια και μετονομάζεται σε Δημόσια Βιβλιοθήκη Χαλκίδας με κοινή υπουργική απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και του Υπουργείου Οικονομικών. Το 1972, χαρακτηρίζεται Κεντρική διότι εξυπηρετεί ολόκληρο τον νομό Ευβοίας. Σήμερα η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Χαλκίδας στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο στο κέντρο της πόλης που χρονολογείται στις αρχές του αιώνα.

Συλλογές της Βιβλιοθήκης. Στους χώρους της Βιβλιοθήκης φιλοξενείται ένας μεγάλος αριθμός τεκμηρίων (περί τους 100.000 τόμους) εκ των οποίων γύρω τα 3.000 είναι παλαιά και σπάνια βιβλία. Επιπλέον διαθέτει περισσότερους από 1.500 τίτλους περιοδικών (ιστορικών, λογοτεχνικών, φιλοσοφικών, εκπαιδευτικών) και το πληρέστερο αρχείο εφημερίδων στην Εύβοια. Ιδιαίτερα πλούσιο και οργανωμένο είναι και το τμήμα παιδικών και εφηβικών βιβλίων με πάνω από 3.000 τίτλους προς ανάγνωση.

Όσον αφορά τα παλαιά βιβλία, η Βιβλιοθήκη έχει να επιδείξει ένα πολύτιμο αρχείο που χρονολογείται από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα. Αξιοσημείωτα είναι τα τεκμήρια αρχαίας ελληνικής γραμματείας ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν οι Ηροδότου Ιστορίαι (Herodots Geschichte) στα γερμανικά, τυπωμένο στη Βιέννη το 1794, τα Πολιτικά του Αριστοτέλη σε έκδοση του Παρισιού το 1821, η Ομήρου Ιλιάς και οι Βίοι Παράλληλοι του Πλουτάρχου τυπωμένα το 1812 στη Φλωρεντία και το Παρίσι αντίστοιχα από τα τυπογραφεία του Ι.Μ. Εβεράρτου και του Νικόλαου Κάρλη. Σημαντικό τεκμήριο είναι επίσης το τυπωμένο στο Παρίσι το 1658 ποίημα Θηβαΐδα του Ρωμαίου ποιητή Πόπλιου Παπίνιου Στάτιου (Publius Papinius Statius, 45–96 μ.Χ.). Τον ίδιο αιώνα (1639) εκδόθηκε στο Παρίσι το έργο Το εν Αγίοις πατρός ημών Νείλου ανέκδοτα τινά (Nili opera quaedam nondum edita) του Ιησουίτη μοναχού και λόγιου Πιέρ Πουσίν με ένα αντίτυπο να βρίσκεται στα ράφια της Βιβλιοθήκης. Στον τομέα των λεξικών ενδιαφέρον παρουσιάζει το Lexicon Manuale Graeco-Latinum et Latino-Graecum του Κορνέλι Σρέβελ σε έκδοση της Πάδοβας το 1715. Στη Βιβλιοθήκη υπάρχει επίσης ένας τόμος με τα έργα του Γάλλου ποιητή Μολιέρου τυπωμένο στο Παρίσι το 1734. Στον τομέα της ιστοριογραφίας ξεχωρίζουν τα έργα Επιτομή Ρωμαϊκής Ιστορίας του Ρωμαίου ιστορικού Ευτρόπιου (έκδοση Βιέννης, 1807) και η Ιστορία των Αθηνών του αγωνιστή του 1821 και λόγιου Διονύσιου Σουρμελή τυπωμένη στην Αθήνα το 1853.

Ένα μεγάλο μέρος των τεκμηρίων της Βιβλιοθήκης έχει ταξινομηθεί με το διεθνώς καθιερωμένο ταξινομικό σύστημα DEWEY (δεκαδικό σύστημα ταξινόμησης). Η καταχώρηση του υλικού στον ηλεκτρονικό κατάλογο γίνεται μέσω του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και προβολής KOHA. Οι αναγνώστες και οι ερευνητές έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν και να διαβάσουν τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια στο Ψηφιακό Αποθετήριο και στο OPAC (Open Catalogue) της Βιβλιοθήκης με άμεσο και εύκολο τρόπο.

Αξιολογότατη είναι επίσης η συλλογή περιοδικού τύπου και εφημερίδων της Βιβλιοθήκης. Σε αυτήν περιλαμβάνονται 49 τίτλοι τοπικών κυρίως εφημερίδων και περιοδικών μεταξύ των οποίων η Παλίρροια, ο Εύριπος (από τις παλαιότερες εφημερίδες του νησιού, στην οποία δημοσίευε ποιήματα και πεζά ο λογοτέχνης Γιάννης Σκαρίμπας ), ο Ευβοϊκός Κήρυξ, το Πανευβοϊκόν Βήμα, η Πανευβοϊκή Ηχώ, η Καρυστινή κ.ά. Το κοινό έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει και να διαβάσει το υλικό μέσα από τα ψηφιακά τεύχη των εντύπων που παρέχονται στο Ψηφιακό Αποθετήριο.

Η Βιβλιοθήκη διαθέτει επίσης το Αρχείο Γιάννη Σκαρίμπα μιας και ο λογοτέχνης έζησε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του στη Χαλκίδα, καθώς και τη συλλογή του Χαλκιδέου συγγραφέα Γεώργιου Φουσάρα (1908–1965), ιδρυτή της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών με πλούσιο έργο σχετικά με την Εύβοια. Επιπλέον, στους χώρους της Βιβλιοθήκης φιλοξενείται ένα μικρό μουσείο με οπλισμό από την περίοδο της Επανάστασης, γκραβούρες και παλιοί χάρτες, καθώς και μια μικρή αλλά αξιόλογη συλλογή ζωγραφικών πινάκων και χαρακτικών διαφόρων καλλιτεχνών όπως ο Γ. Βακιρτζής, ο Ε. Πετρίτσης, Γ. Λαναράς, ο Α. Καραχάλιος και ο Ι. Οικονομίδης.

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Χαλκίδας αποτελεί σήμερα ένα κέντρο γνώσης και πολιτισμού για ολόκληρη την Εύβοια. Είναι μια βιβλιοθήκη ανοιχτή στο κοινό με πλούσιες δραστηριότητες που καλύπτουν τις ανάγκες όλου του νησιού. Οι δύο κινητές μονάδες που διαθέτει εξυπηρετούν τα σχολεία και τα απομακρυσμένα δανειστικά κέντρα με πλήρως εξοπλισμένα βιβλιοαυτοκίνητα. Επιπλέον, σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα της Εύβοιας, πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα (επισκέψεις και ξεναγήσεις) που στόχο έχουν την εξοικείωση των μαθητών με το βιβλίο, με την ανάγνωση και τις νέες τεχνολογίες. Στους χώρους της Βιβλιοθήκης υπάρχουν δύο αναγνωστήρια και Δημόσιο Κέντρο Πληροφόρησης (φιλικό για ΑμεΑ) ελεύθερα προς χρήση για επισκέπτες και ερευνητές, καθώς και δανειστικό τμήμα για το αναγνωστικό κοινό. Πλούσια είναι και η εκδοτική δραστηριότητα της Βιβλιοθήκης έχοντας εκδώσει μέχρι στιγμής 21 βιβλία. Η διοίκησή της αποτελείται από ένα πενταμελές Εφορευτικό Συμβούλιο (πρόεδρος, αντιπρόεδρος και 3 μέλη) το οποίο διορίζεται από το Υπουργείο Παιδείας που επιτηρεί και χρηματοδοτεί τη Βιβλιοθήκη.

Εκδόσεις της Βιβλιοθήκης

Γούτου-Φωτοπούλου Ελένη, Περιδιάβαση σε Πρόσωπα και Γεγονότα από την Πολιτιστική Ιστορία της Έυβοιας, Χαλκίδα 1992.

Διακομόπουλος Δ., Το χνάρι του αστερία, Χαλκίδα 1995.

Δεμερτζής Κ., Ο Νίκος Σκαλκώτας ως συνθέτης μουσικής για πιάνο σόλο, Χαλκίδα 1991.

Ιωάννου Σ. Α., Ανθολογία Ευβοέων Ποιητών, Χαλκίδα 2008.

Καλαθέρης Τ., Γιώργος Οικονομίδης, Χαλκίδα 1989.

Καλαθέρης Τ., Negroponte, Χαλκίδα 1989.

Καλλίας Μ. Κ., Μια ματιά στην ζωή μου, Χαλκίδα 2003.

Καραχάλιος  Α., Γλυπτική – Σχέδια – Ζωγραφική, Χαλκίδα 1988.

Λυμπερίου-Βαλούση Καίτη, Τιμή στον Κωνσταντίνο Καλλία, Χαλκίδα 1990.

Μαντάς Γ. Α., Κ. Χ. Μώρος  “Ο σατιρικός καθρέφτης της προπολεμικής Χαλκίδας”, Χαλκίδα 1991.

Παπαγεργοπούλου-Ιωαννίδη Σούλα, Ανέκδοτα και αθησαύριστα κείμενα του Γιάννη Σκαρίμπα, Χαλκίδα 1995.

Σκαρίμπα Καλλιόπη, Ποιήματα – Η Σιωπή των ουρανών – Ναδίρ – Ίσιδα, Χαλκίδα 2008.

Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Επισείουσα ανέμου, Χαλκίδα 1989.

Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Ανύπαρχτο Λιμάνι, Χαλκίδα 1998.

Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Στα κύματα της τάξης και της θάλασσας, Χαλκίδα 2021.

Τσονίδης Ε. Ανθολόγιο διηγήματος και ποίησης Α', Χαλκίδα 1995.

Τσονίδης Ε., Ανθολόγιο διηγήματος και ποίησης Β', Χαλκίδα 1996.

Τσονίδης Ε., Ανθολόγιο διηγήματος και ποίησης Γ', Χαλκίδα 1997.

Τσονίδης Ε., Ανθολόγιο διηγήματος και ποίησης Δ’, Χαλκίδα 1999.

Τσονίδης Ε., Ανθολόγιο διηγήματος και ποίησης Ε’, Χαλκίδα 2003.

Φιλάρετος Γ., Περιγραφή της πόλεως Χαλκίδος, Χαλκίδα 2022.

Βιβλιογραφία

Ευσταθοπούλου Αγγελική, Παπαβασιλείου Βασιλική, Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας, Αθήνα 2011.

Ιωαννίδης Μ. Ε., 1836–2000 Η Ιστορία του Δήμου Χαλκιδέων, Χαλκίδα 2002.

Λάμπρου Λ. Γ., Χαλκίδα. Η ακτινοβολούσα πόλη του Ευβοϊκού, Αθήνα 1997.

Φιλάρετος Γ., Περιγραφή της πόλεως Χαλκίδος, Χαλκίδα 2022.