Ιστορική αναδρομή. Οι απαρχές τη Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Τρίπολης μπορούν να ανιχνευθούν στα ερείπια ενός ναού αφιερωμένου στη Θεοτόκο. Ο ναός χτίστηκε το 1804, την περίοδο της Τουρκοκρατίας και υπήρξε η έδρα της Επισκοπής Υδροπολιτζάς (Τριπολιτσάς) και Αμυκλών. O ναός κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 άρχισε σταδιακά να ερημώνει μέχρι που εγκαταλείφθηκε τελείως. Τα έτη 1856–1858 χτίστηκε σχολείο κορασίδων πάνω στα ερείπια του παλαιού καθολικού της εκκλησίας. Το 1859 μεταφέρθηκε εκεί η Σχολή Κορασίδων Τρίπολης και λίγο αργότερα (το 1860) το Β' Δημοτικό Σχολείο Αρρένων.
Στα τέλη του 19ου αιώνα το κτίριο καταστράφηκε και ερημώθηκε. Το έτος 1927 έπειτα από πλειοδοτική δημοπρασία το πρώην σχολείο περιήλθε στην ιδιοκτησία των εμπόρων και βιομήχανων αδερφών Ανδρέα και Δημητρίου Μαντζούνη οι οποίοι κατά τη διάρκεια της αναπαλαίωσής του διατήρησαν μόνο τον αρχιτεκτονικό του προσανατολισμό. Το παλαιό σχολείο άλλαξε μορφή στεγάζοντας στον πρώτο όροφο μια ευρύχωρη αίθουσα διαλέξεων και δεξιώσεων με βοηθητικά μπαλκόνια. Οι αδερφοί Μαντζούνη φρόντισαν ώστε το δυτικό διαμέρισμα του κτιρίου να στεγάσει τη Βιβλιοθήκη του Φιλοπροόδου Συλλόγου «ο Παν» η οποία άρχισε να λειτουργεί το 1929 φιλοξενώντας έναν μεγάλο αριθμό βιβλίων (περί τις 4.000) διάφορων θεματικών και κατηγοριών. Οι ιδρυτές είχαν ήδη από το 1929 δωρίσει με
διαθήκη το κτίριο στο Δήμο Τριπόλεως με σκοπό την οργάνωση επιστημονικών και λαϊκών διαλέξεων, τη λειτουργία νυχτερινών σχολών αγραμμάτων, τη λειτουργία ειδικής σχολής για εμποροϋπαλλήλους και τη στέγαση της Βιβλιοθήκης του «Πανός» εσαεί. Έτσι δημιουργήθηκε το Μαντζούνειο Ίδρυμα που αποτελούσε τον πυρήνα της πνευματικής και πολιτιστικής ζωής της Τρίπολης με τη βιβλιοθήκη του να αποτελεί πόλο έλξης των βιβλιόφιλων και των μαθητών της πόλης.
Η Βιβλιοθήκη του «Πανός» λειτουργούσε ομαλά για είκοσι χρόνια μέχρι την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1941 το κτίριο καταλήφθηκε από τη διοίκηση των Ναζί 
κατακτητών με αποτέλεσμα την καταστροφή ή την απώλεια πολλών από τα πολύτιμα τεκμήριά της. Με τη λήξη του πολέμου το ελληνικό κράτος προσπάθησε να ανασυγκροτήσει όλες της βιβλιοθήκες της χώρας. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, η κατεστραμμένη βιβλιοθήκη κατέστη δημόσια το 1956 και στεγαζόταν στο κτίριο των αδελφών Μαντζούνη που σήμερα στέκει εγκαταλελειμμένο και παραμελημένο. Το έτος 2009 η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Τρίπολης μεταστεγάστηκε σε νέο μοντέρνο κτίριο στο οποίο φιλοξενείται μέχρι τις μέρες μας.
Συλλογή της Βιβλιοθήκης. Η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει σήμερα περί τα 67.000 βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά με τον αριθμό των τεκμηρίων να αυξάνεται συνεχώς. Η πλούσια συλλογή της χωρίζεται σε θεματικές ανάλογα με το περιεχόμενο των βιβλίων: Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Αρχαιολογία, Γεωγραφία και Ταξιδιωτική λογοτεχνία, Ιστορία, Καλές Τέχνες, Λαογραφία, Ελληνική και Ξένη Λογοτεχνία, Φυσικές Επιστήμες, Ψυχολογία κ.ά. Ένα μέρος της συλλογής προέρχεται από δωρεές όπως για παράδειγμα η δωρεά της Γεωργίας Ντούρου, της Ελένης Μπακογιάννη, της Ελένης Πουρνάρα Καρκάζη, του Αθανασίου και Δήμητρας Δημητράκα και άλλων δωρητών από την Τρίπολη αλλά και από άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Η συλλογή της Βιβλιοθήκης διαθέτει πολλά παλαιά και πολύτιμα βιβλία που χρονολογούνται στον 18ο, 19ο και 20ο αιώνα. Στον τομέα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας σημαντικά τεκμήρια είναι οι Χαρακτήρες του Θεόφραστου με έτος έκδοσης το 1799, η Ιλιάδα του Ομήρου το 1805 και τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα το 1825. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το βιβλίο Ταξίδι στην Ελλάδα του Δήμου (Dimo) και Νίκολο Στεφανόπολι (Nicolo Stephanopoli) τυπωμένο το 1800, στο οποίο παρουσιάζονται οι εμπειρίες από την παραμονή σε Ήπειρο και Μάνη του Κορσικανού αξιωματικού και βοτανολόγου Δήμου και του ανηψιού του Νίκολο για λογαρισμό του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, με σκοπό, κυρίως, τη συλλογή πληροφοριών για τις πολιτικές διαθέσεις των κατοίκων. Σημαντικό τεκμήριο ιστορίας αποτελούν η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του Γάλλου ιστορικού και περιηγητή Φρανσουά Πουκβίλ (Francois Pouqueville) του 1888 και το Περί της Φιλικής Εταιρίας του αγωνιστή και ιστορικού Ιωάννη Φιλήμωνα, τυπωμένο στο Ναύπλιο το 1834. Ένα παλιό βιβλίο που κοσμεί τη Βιβλιοθήκη της Τρίπολης είναι Ο Μανδραγόρας, η κωμωδία του Νικολό Μακιαβέλι (Niccolo Machiavelli) γραμμένη το 1518 και τυπωμένη το 1743. Όσον αφορά τα Λεξικά ένα ακόμα πολύτιμο τεκμήριο είναι το Ελληνογαλλικό Λεξικό (Dictionaire Grec-Francais) του Ζοζέφ Πλανς (Joseph Planche) τυπωμένο το 1824 στο Παρίσι και το Λεξικό της Ελληνικής Αρχαιολογίας τυπωμένο στην Αθήνα το 1888. Η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει επίσης μια σημαντική συλλογή εφημερίδων μεταξύ των οποίων ο Μορέας που άρχισε να εκδίδεται στην Τρίπολη το 1900.
Η Βιβλιοθήκη Τρίπολης διατηρεί τον δημόσιο χαρακτήρα της μέσω της ελεύθερης πρόσβασης του κοινού στον κατάλογό και τη συλλογή της. Κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί 
να δανειστεί βιβλία ή να χρησιμοποιήσει τους χώρους του αναγνωστηρίου και του Κέντρου Πληροφόρησης (με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο) για μελέτη και έρευνα. Επιπλέον ο εξοπλισμός της και το κτίριο έχουν σχεδιαστεί κατάλληλα και για ΑΜΕΑ. Στο παρελθόν (κατά τα έτη 2005 με 2008) λειτουργούσε μονάδα Κινητής Βιβλιοθήκης που διένειμε βιβλία σε σχολεία του Νομού Αρκαδίας. Η Βιβλιοθήκη της Τρίπολης χρησιμοποιεί το σύστημα διαχείρισης υλικού
βιβλιοθηκών ανοιχτού κώδικα KOHA που χρησιμοποιείται διεθνώς από δημόσιες βιβλιοθήκες αλλά οι κατάλογοί της είναι περασμένοι σε Excel προς διευκόλυνση του κοινού. Σήμερα η βιβλιοθήκη απαρτίζεται από το πενταμελές της συμβούλιο με πρόεδρο, αντιπρόεδρο, τρία τακτικά μέλη (συν πέντε αναπληρωματικά) και από το προσωπικό που αποτελείται από μια διευθύντρια και έναν υπάλληλο. Η λειτουργία της Βιβλιοθήκης επιτηρείται και χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων στο οποίο και υπάγεται.
Βιβλιογραφία
Γρηγοράκης Ν., Τρίπολη, Αθήνα 2008.
Γριτσόπουλος Τ., Η μετά της επισκοπής Αμυκλών ένωσις της πατριαρχικής εξαρχίας Τριπολιτζάς, Αθήνα 1939.
Μπελόκα Σοφία, Η πόλη της Τρίπολης 1828-1862: διοικητική, δημογραφική, πολιτική, κοινωνική και οικονομική εξέλιξη, Αθήνα 2017.
Σίνη Ανδριάννα, Πολιττιστικό προφίλ και marketing/branding: Η περίπτωση της Τρίπολης, Βόλος 2019.