Βιβλιοθήκες στην Αλικαρνασσό

Η Αλικαρνασσός, η μεγάλη και ξακουστή πρωτεύουσα της Καρίας επί Μαυσώλου, συμμετείχε από τον 6ο αιώνα π.Χ. μαζί με άλλες ελληνικές πόλεις στην ίδρυση της Ναυκράτης, της εμπορικής δηλαδή αποικίας στην Αίγυπτο. Από τη Ναύκρατη  πρέπει να γνώρισε από πολύ νωρίς και τη χρήση του παπύρινου κυλίνδρου. Η Αλικαρνασσός ανέδειξε μεγάλες προσωπικότητες στην ποίηση και την ιστορία· υπήρξε γενέτειρα του Ηρόδοτου, του ποιητή Πανύαση (θείου του Ηρόδοτου), του Πίγρη, αλλά και του Διονυσίου Αλικαρνασσέως, ο οποίος δημιούργησε υφολογική σχολή στη Ρώμη και έγινε διάσημος με τη συγγραφή της Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας. Ωστόσο, καμία λογοτεχνική πηγή, ακόμα και κατά την Πτολεμαϊκή εποχή, όταν η Πέργαμος αντιπαρατέθηκε στην οικουμενικότητα της Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης, δεν μνημονεύει κάποια βιβλιοθήκη στην Αλικαρνασσό, ή, έστω, κάποιο λογοτεχνικό ή φιλοσοφικό κύκλο εξαρτημένο από βιβλιοθήκη της σχολής. Επιπλέον, ακόμη και σήμερα, που η αρχαιολογική σκαπάνη έχει αποκαλύψει τις ρωμαϊκές αρχαιότητες της Αλικαρνασσού, η ύπαρξη βιβλιοθήκης στην πόλη αποτελεί, ως ένα βαθμό, υπόθεση εργασίας.

Ο Ουίλλιαμ Ουάντινγκτον, περιηγούμενος την Ελλάδα και την Εγγύς Ανατολή, ανακάλυψε μια επιγραφή ενσωματωμένη στα τείχη της Αφροδισιάδας, αντίγραφο τιμητικού ψηφίσματος μιας άλλης πόλης για τον ποιητή Γάιο Ιούλιο Λογγιανό (Λονγιανό), υπήκοο της Αφροδισιάδας της Καρίας. Ο δήμος της άγνωστης αυτής πόλης απέδιδε στον ποιητή ύψιστες τιμές, όπως το δικαίωμα του πολίτη, ενώ όριζε επίσης να κατασκευαστούν προς τιμήν του ορειχάλκινα αγάλματα και να τοποθετηθούν στα σημαντικότερα σημεία της πόλης, στο ιερό των Μουσών και στο Γυμνάσιο των Εφήβων, πλάι στην προτομή του «παλαιού Ηροδότου». Αποφάσιζε επίσης να περιληφθούν τα βιβλία του στις δημόσιες βιβλιοθήκες, ώστε η νεολαία να διαπαιδαγωγείται όχι μόνο με τα συγγράμματα των αρχαίων συγγραφέων, αλλά και με τα σύγχρονα.

Ο δήμος της πόλης, που αποφάσισε να τιμήσει με τέτοιο τρόπο τον άγνωστο σε εμάς ποιητή Λογγιανό, δεν αναφέρεται στο σωζόμενο τμήμα της επιγραφής που μελέτησε ο Ουάντινγκτον. Πρόκειται, οπωσδήποτε, για μεγάλη πόλη της Καρίας, οι κάτοικοι της οποίας αποκαλούσαν συγγενείς τους υπηκόους της Αφροδισιάδας. Η πληροφορία για τις βιβλιοθήκες, το τέμενος των Μουσών και το Γυμνάσιο της πόλης, όπου δέσποζε η προτομή του πατέρα της Ιστορίας, του «παλαιού Ηροδότου», γέννημα-θρέμμα της Αλικαρνασσού, δεν μπορεί να αναφέρεται σε καμία άλλη μεγάλη πόλη της Καρίας, πέραν της Αλικαρνασσού.

... τῇ ἄλλῃ ἐπιδημίᾳ καὶ ἐτείμησεν καὶ ἐκόσμησεν ἡμᾶς καὶ
ποιημάτων παντοδαπῶν ἐπιδείξεις ποικίλας ἐποιήσατο, δι’ ὧν
καὶ τοὺς πρεσβυτέρους εὔφραινεν καὶ τοὺς νεωτέρους ὠφέλη-
σεν· ἐπί τε τούτοις ἅπασιν ἡσθεὶς ὁ δῆμος τειμὰς αὐτῷ προσέ-
ταξεν τὰς προσηκούσας ψηφίσασθαι. δεδόχθαι Γάϊον Ἰούλιον
Λονγιανὸν προῖκα πεπολειτεῦσθαι παρ’ ἡμεῖν, ὄντα καὶ ἄνδρα
ἀγαθὸν καὶ πολείτην τὸν ἄριστον τῶν καθ’ ἡμᾶς ταῖς τε ἄλλαις
πολιτείαις καὶ τειμαῖς τετειμῆσθαι ταῖς ἐκ τῶν νόμων μεγίσταις
καὶ εἰκόσιν χαλκαῖς, ἃς ἔν τε τοῖς ἄλλοις ἀνασταθῆναι τοῖς ἐπι-
σημοτάτοις τῆς πόλεως χωρίοις καὶ ἐν τῷ τῶν Μουσῶν τεμένει
καὶ ἐν τῷ γυμνασίῳ τῶν ἐφήβων παρὰ τὸν παλαιὸν Ἡρόδοτον·
ἐψηφίσθαι δὲ καὶ τοῖς βυβλ[ί]οις αὐτοῦ δημοσίαν ἀνάθεσιν ἔν τε
βυβλιοθήκαις ταῖς παρ’ ἡμεῖν, ἵνα καὶ ἐν τούτοις οἱ νέοι παι-
δεύωνται τὸν αὐτὸν τρόπον ὃν καὶ ἐν τοῖς τῶν παλαιῶν συν-
γράμμασιν· ὅπως δὲ τῷ δήμῳ τῶν συνγενῶν Ἀφροδισιέων φα-
νερὰ γένηται ἡ ἡμετέρα περὶ τὸν πολείτην αὐτῶν εὔνοια καὶ σπου-
δή, δεδόχθαι καὶ ἀντίγραφον τοῦδε τοῦ ψηφίσματος πεμφθῆναι
διὰ αὐτοῦ τοῦ Ἰουλίου τοῖς Ἀφροδεισιεῦσιν τῇ δημοσίᾳ σφραγείδι
σημανθέν, ἐξ οὗ κακεῖνο μαθήσονται τό τε ὑμέτερον ἦθος ᾧ περὶ
πάντας ὁμοίως τοὺς πεπαιδευμένους χρώμενοι διατελοῦμεν καὶ
αἷς τὸν ἄνδρα τεμαῖς ὡς διενηνοχότα τῶν ἄλλων τετειμήκαμεν.

Η χρονολόγηση της επιγραφής είναι επισφαλής, καθώς δεν υπάρχει καμία μνεία για τον τιμώμενο ποιητή. Ωστόσο, έχει βρεθεί ένα ακόμη ψήφισμα μιας ιεράς συνόδου ηθοποιών από τις διονυσιακές γιορτές, προς τιμήν του Λογγιανού, επιγραφικού επίσης χαρακτήρα, το οποίο ανακάλυψε ο Ουάντινγκτον κοντά στο προηγούμενο. Δεδομένου ότι το ψήφισμα χρονολογείται το 127 μ.Χ., βάσει των υπάτων που μνημονεύονται (M. Squilla Gallicanus και T. Atilius Rufus Titianus), ο Ουάντινγκτον υποστήριξε πως και τα δύο ψηφίσματα αφορούν το ίδιο πρόσωπο και πρέπει να τοποθετηθούν στο ίδιο έτος. Βάσει των παραπάνω, βρισκόμαστε μπροστά σε μια βιβλιοφιλική πρωτοβουλία του δήμου, την εποχή του Αδριανού, προς τιμήν ενός ποιητή ονόματι Γ.Ι. Λογγιανού, η οποία κατέληξε σε γυμνασιακές και δημόσιες βιβλιοθήκες της Αλικαρνασσού και, για κάποιον άγνωστο σ’ εμάς λόγο, αποδίδονται εξαιρετικές τιμές στον ποιητή, σε σημείο που να εξισώνεται με τον ίδιο τον Ηρόδοτο.

 

Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. II, Αθήνα, Κότινος, 2005, σ. 287289.

Ιστορικό πλαίσιο: Αρχαιότηταsemantics logo
Τόπος λειτουργίας: Αλικαρνασσόςsemantics logo
Λέξεις κλειδιά: Καρία
Μαύσωλος
Πρωτεύουσα
Ναύκρατις
Ιστορία
Ποίηση
Ηρόδοτος
Πίγρης
Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς
Ουίλλιαμ Ουάντινγκτον
Τιμητικό ψήφισμα
Λογγιανός
Αφροδισιάδα
Επιγραφή
Αναφέρει: Πρόσωπα
Αδριανός, αυτοκράτορας
Σημειώσεις: Η Αλικαρνασσός είναι το σημερινό Μπόντρουμ. Η ύπαρξη βιβλιοθήκης στην πόλη αυτή αποτελεί, ως ένα βαθμό, υπόθεση εργασίας.
Άδεια χρήσης: Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές (CC BY-NC-ND 4.0)
Δικαιώματα: Το λήμμα αποτελεί πρωτότυπη επιστημονική εργασία της ομάδας ανάπτυξης του ψηφιακού χώρου «Περί Βιβλιοθηκών».
Εμφανίζεται στις συλλογές:Βιβλιοθήκες
Προβολή λιγότερων