Ιστορική αναδρομή της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας. Η υπογραφή της Συνθήκης των Παρισίων το 1814 μεταξύ των ευρωπαϊκών ηγεμονιών (Ρωσίας, Αυστρίας, Αγγλίας και Πρωσίας, αφενός, και της Γαλλίας αφετέρου) προέβλεπε την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των Επτανήσων με την ονομασία Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων και πρωτεύουσα την Κέρκυρα, το οποίο όμως θα τελούσε υπό την προστασία της Αγγλίας. Μετά το 1817, ωστόσο, οι Άγγλοι άρχισαν να επιδεικνύουν εξουσιαστική συμπεριφορά, αμφισβητώντας εμπράκτως την ανεξαρτησία των Επτανήσων και προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των ντόπιων.  

Σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο ιδρύθηκε το 1824 στην Κέρκυρα το πρώτο ελληνικό πανεπιστήμιο, η Ιόνιος Ακαδημία, από τον φιλέλληνα Άγγλο κόμη Φρειδερίκο Γκίλφορντ (1766–1827). Μολονότι δεν υπήρχε κοινή γλώσσα διδασκαλίας στα μαθήματα των τεσσάρων Σχολών της (Θεολογικής, Νομικής, Ιατρικής και Φιλοσοφικής), με τους περισσότερους δασκάλους να επιλέγουν είτε την κοινή λόγια είτε την κοραϊκή και λιγότεροι τη δημοτική, εν τέλει στην Ακαδημία διαμορφώθηκε με την πάροδο του χρόνου μια ακαδημαϊκή νεοελληνική γλώσσα, ενώ εκδόθηκαν και τα πρώτα νεοελληνικά πανεπιστημιακά συγγράμματα. Επίσης, από την Ακαδημία πέρασαν ως καθηγητές πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής παιδείας, όπως ο Κωνσταντίνος Ασώπιος, ο Χριστόφορος Φιλητάς, ο Ιωάννης Καραντηνός, ο Νικόλαος Πίκκολος, ο Ανδρέας Κάλβος, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Κωνσταντίνος Τυπάλδος, ο Αθανάσιος Πολίτης, ο Πέτρος Βράιλας-Αρμένης κ.ά. Ο θάνατος όμως του ιδρυτή της, κόμη Γκίλφορντ, το 1827, στέρησε από την Ακαδημία τους οικονομικούς πόρους που θα διασφάλιζαν την ομαλή λειτουργία και ανάπτυξή της. Παρά τις δυσκολίες, η Ακαδημία συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1864, όταν διέκοψε οριστικά τις εργασίες της, μένοντας ωστόσο στην ιστορία ως το πρώτο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας· γεγονός που έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία εάν αναλογιστεί κανείς ότι αυτό συνέβη υπό καθεστώς ξένης κυριαρχίας.   

Η Ιόνιος Ακαδημία αποτέλεσε βασική συνισταμένη μιας έντονης πνευματικότητας που είχε αναπτυχθεί στην Κέρκυρα τον 19ο αιώνα και η οποία ήταν παρόμοια με αυτή των άλλων πόλεων της Δυτικής Ευρώπης. Υπό αυτές τις συνθήκες δημιουργήθηκε το 1836 η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, έχοντας ως πρότυπο την ομώνυμη εταιρεία της Γενεύης (Société de Lecture de Genève). Ιδρυτές (κτήτορες) της ήταν δεκατέσσερις νέοι αστοί, ευπατρίδες, οι οποίοι είχαν πραγματοποιήσει σπουδές σε ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ευρώπης. Με την επιστροφή τους στην πατρίδα προσδοκούσαν να μεταλαμπαδεύσουν στους συμπατριώτες τους το φιλελεύθερο πνεύμα της εποχής, όπως διαδιδόταν μέσα από τη συλλογή των ευρωπαϊκών εφημερίδων, περιοδικών και συγγραμμάτων. Επιπλέον, πρωταρχικός στόχος της Εταιρίας ήταν να ενσταλάξει στους πολίτες τη συνήθεια της ανάγνωσης, η οποία, όπως διατυπώνει η Γιαννούλα Δημητρίου (βλ. «Βιβλιογραφία»), «ισοδυναμούσε με ανάγνωση της σύγχρονης ιστορίας εν τω γίγνεσθαι». Εξάλλου, στα μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα (Γαλλία, Αγγλία, Ελβετία κλπ), η φιλαναγνωσία είχε αρχίσει να αναπτύσσεται ραγδαία από το 1750, αποσκοπώντας στη διαμόρφωση της συνείδησης του αστικού πληθυσμού στο πνεύμα του Διαφωτισμού. Απότοκα αυτής της διαδικασίας ήταν ο διπλασιασμός της αύξησης της κυκλοφορίας των εφημερίδων και των περιοδικών, καθώς και ο πολλαπλασιασμός των Sociétés et cabinets de lecture (λεσχών βιβλίου, αναγνωστικών κύκλων και βιβλιοθηκών συνδρομητών),

Πρώτος πρόεδρος της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας ήταν ο φιλόσοφος, πολιτικός και διπλωμάτης Πέτρος Βράιλας-Αρμένης (1812–1884), εκ των ιδρυτών της και από το 1854 και μετά καθηγητής Φιλοσοφίας στην Ιόνιο Ακαδημία. Ο φιλόλογος και καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο Θεοδόσης Πυλαρινός επιχειρεί μια σκιαγράφηση της φυσιογνωμίας της Εταιρίας ανά ιστορική περίοδο:

Στην περίοδο της αγγλοκρατίας (1814–1864), ο ρόλος της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας ήταν κυρίως πατριωτικός με κύρια επιδίωξη την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Οι επιμέρους τοπικές και πατριωτικές στοχεύσεις της, οι οποίες τελικά πραγματοποιήθηκαν χάρη και στη δικιά της συνεισφορά, αφορούσαν την κατοχύρωση της ελευθεροτυπίας στα Επτάνησα (1848), τη σταδιακή επικράτηση του φιλελεύθερου πνεύματος (από το 1850 με τη μεταρρύθμιση του ανελεύθερου Συντάγματος του 1817) και την επικράτηση της κοινής ελληνικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του Ιονίου Κράτους και της εκπαίδευσης μετά το 1849 (η συνέλευση των μελών της Εταιρίας είχε ψηφίσει την ίδια χρονιά την καθιέρωση της ελληνικής, εκτός από τα Πρακτικά, και στις συζητήσεις). Αυτό το πρώτο διάστημα από την ίδρυσή της, η Εταιρία εμπλούτισε με εντατικούς ρυθμούς τη συλλογή των εφημερίδων και των περιοδικών της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το 1836 η Αναγνωστική Εταιρία ήταν συνδρομήτρια σε 17 τίτλους εφημερίδων και άλλων καταξιωμένων επιστημονικών ευρωπαϊκών περιοδικών (κυρίως νομικών και ιατρικών), το 1848, οι τίτλοι που λάμβανε σε τακτική βάση ανέρχονταν σε 38.

Σταδιακά, μετά την ένωση των νησιών του Ιονίου με την Ελλάδα, η Αναγνωστική Εταιρία, ευθυγραμμιζόμενη με την εθνική γραμμή, επικεντρώθηκε στον αγώνα για την απελευθέρωση των υπόλοιπων υπόδουλων περιοχών της χώρας. Επίσης, έδρασε υπέρ της καθιέρωσης της δημοτικής ως ενιαίας γλώσσας των Ελλήνων και της παραγωγής λογοτεχνικού, μουσικού και πολιτικού έργου στηριζόμενου στα εντόπια χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερα δε σε σχέση με το λογοτεχνικό της έργο, έχοντας την πνευματική και ιδεολογική καθοδήγηση του ποιητή Λορέντζου Μαβίλη (1860–1912), η Εταιρία κατόρθωσε να συγκεντρώσει στους κόλπους της ολόκληρη την Κερκυραϊκή Σχολή, η οποία παρήγαγε καθ’ όλη αυτή την περίοδο σημαντικά έργα συνδυάζοντας τη λογοτεχνία με τη δημοτική γλώσσα, καθώς και τον πατριωτισμό με τον κερκυραϊσμό. 

Από το 1925 περίπου και μετά ξεκίνησε η τρίτη περίοδος λειτουργίας της Εταιρίας, η οποία συνδέθηκε με την προϊούσα παρακμή του νησιού αλλά και ολόκληρης της χώρας κατά τον Μεσοπόλεμο. Πλέον η Εταιρία, έχοντας παραμερίσει τον πατριωτικό χαρακτήρα της πρώτης περιόδου και τον δημιουργικό της δεύτερης, προσηλώθηκε στη διαφύλαξη της παράδοσης και τη διασφάλιση της συνέχειάς της στην κερκυραϊκή κοινωνία. Έχοντας αυτή την κατεύθυνση, έδωσε μεγάλη βαρύτητα στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της με βιβλία και έργα τέχνης, ενώ παράλληλα παρενέβαινε γνωμοδοτώντας στα όποια πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα που ανέκυπταν. Σημαντική εξέλιξη στην ιστορική πορεία της Εταιρίας είναι η εγκατάστασή της το 1921 στη διώροφη πρώτη οικία (χαρακτηριστικό κτίριο της περιόδου της Ενετοκρατίας με προσθήκες του 19ου αιώνα) του Γερμανού εμπόρου Μαρτίνου Φελς, στην οδό Καποδιστρίου 120, στη βάση του λόφου του Καμπιέλου. Επτά χρόνια αργότερα, το 1928, επί προεδρίας του Λίνου Κογεβίνα, η Εταιρία αγόρασε το κτίριο, λύνοντας οριστικά το ζήτημα της στέγασής της, το οποίο τόσο την ταλάνιζε από την αρχή της ύπαρξής της. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τότε είχε αλλάξει συνολικά επτά φορές στέγη. 

Από τα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού αποκαταστάθηκαν οι ζημιές που είχαν προκληθεί στο κτίριο της από τους βομβαρδισμούς, η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας αναζήτησε το νέο της στίγμα, ρίχνοντας το βάρος στη λειτουργία της ως σημαντικής βιβλιοθήκης με εξειδίκευση στα κερκυραϊκά και γενικότερα επτανησιακά θέματα, καθώς και στον εμπλουτισμό των συλλογών της με έντυπο και αρχειακό υλικό. Καθοριστική για την ανανέωση της Εταιρίας ήταν η παρουσία του Κώστα Νικολάκη-Μούχα, μακροβιότερου έως τώρα προέδρου της (1969–1987). Ανάμεσα στις ενέργειες που καθιέρωσαν την Εταιρία σε παιδευτικό, πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο του νησιού ήταν: η σύνταξη νέου καταστατικού, το οποίο αναδείκνυε τη χρηστική αξία της Βιβλιοθήκης καθιστώντας την προσιτή σε όλους τους ενδιαφερόμενους⸱ η συμβολή της στην ίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου (1984) και ακολούθως η διαρκής στήριξή του⸱ η έκδοση του Δελτίου της Εταιρίας το 1969 ως βήμα έκφρασης του επτανησιακού λόγου⸱ η τακτική επικοινωνία και συνεργασία με πανεπιστήμια και πνευματικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού κ.ά.

Επιπλέον, ως μεγάλη διαχρονική συνεισφορά της Εταιρίας στον κερκυραϊκό και ευρύτερα επτανησιακό πολιτισμό αναγνωρίζεται το γέγονος ότι πέτυχε να εντάξει ως μέλη (θεμελιωτές ή συνδρομητές της) εξέχουσες προσωπικότητες του πνεύματος και της πολιτικής της Κέρκυρας, αλλά και του ευρύτερου επτανησιακού χώρου, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να ανταλλάσουν απόψεις και να συναποφασίζουν για τις διάφορες πνευματικές και κοινωνικές δράσεις της Εταιρίας. Μεταξύ άλλων, μέλη της αποτέλεσαν ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ο επίσης σπουδαίος ποιητής και καθηγητής της Ιονίου Ακαδημίας Ανδρέας Κάλβος, οι Βιάρος και Αυγουστίνος Καποδίστριας, αδελφοί του πρώτου κυβερνήτη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους Ιωάννη, ο μητροπολίτης Κερκύρας (1848–1870) Αθανάσιος Πολίτης, ο ποιητής Γεράσιμος Μαρκοράς, ο λογοτέχνης και πρώτος μεταφραστής των ομηρικών επών και του Σαίξπηρ στη νέα ελληνική Ιάκωβος Πολυλάς, ο πολιτικός και πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Θεοτόκης, ο υδατογράφος Άγγελος Γιαλλινάς, ο πεζογράφος Ντίνος Θεοτόκης, ο μητροπολίτης Κερκύρας (1922–1930) και μετέπειτα οικουμενικός πατριάρχης (1948–1972) Αθηναγόρας κ.ά.

Τα μέλη της Εταιρίας (από την ίδρυσή της έως σήμερα αριθμεί συνολικά 3.350) ήταν και εξακολουθούν να είναι οι βασικοί χρηματοδότες της, καθώς δεν διαθέτει άλλα περιουσιακά στοιχεία πλην του κτιρίου της, ενώ κρατική επιχορήγηση δέχθηκε πρώτη φορά το 1982, χωρίς όμως αυτή να λάβει ποτέ πάγια μορφή. Από την άλλη, υπήρξαν σημαντικές χρηματικές δωρεές από πρόσωπα και φορείς από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ίδρυσής της, που στήριξαν το έργο της καθοριστικά. Στους πιο πρόσφατους χρηματοδότες της συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων το Ίδρυμα Νιάρχου, το Ίδρυμα Λεβέντη, ο επιχειρηματίας Γεώργιος Δαυίδ, η εκδότρια Αλεξάνδρα Βοβολίνη-Λασκαρίδη, το Ίδρυμα Μποδοσάκη, το Ίδρυμα Λάτση, το Gnosis Foundation, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, ο γιατρός Σπύρος Φλαμπουριάρης και οι αποθανόντες Ρενέ Αναγνώστου, Μπρούνο Πακόρ, Νικόλαος Παπακωστόπουλος και Αλίκη Παδοβά. Τέλος, χάρη στην ευεργεσία της Μαρίας Καποδίστρια-Δεσύλλα, από το 1979 η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας είναι συνιδιοκτήτρια, κατά το 1/3 μαζί με την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών και τη Φιλαρμονική Εταιρία Κερκύρας, του οικήματος το οποίο στεγάζει το Μουσείο Καποδίστρια – Κέντρο Καποδιστριακών Μελετών και βρίσκεται στη θέση Κουκουρίτσα στο χωριό των Ευρωπούλων. Σημειώνεται ότι το Μουσείο Καποδίστρια αποτελεί το μοναδικό μουσείο στην Ελλάδα που είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στη ζωή και το έργο του κυβερνήτη και λειτουργεί από το 1981.

Το πολιτιστικό και πνευματικό έργο της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας επιβραβεύθηκε με την ένταξή της το 1978 ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σωματείων και Ιδρυμάτων «Europa Nostra», η οποία εργάζεται για τη διάσωση της αρχιτεκτονικής, της ιστορικής και της φυσικής κληρονομιάς των χωρών της Ευρώπης. Το ίδιο έτος η Εταιρία βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη δράση της και τη γενικότερη πνευματική προσφορά της. Σήμερα, όπως αναφέρει ο πρόεδρός της Γιάννης Πιέρης στον επετειακό τόμο του Δελτίου της Εταιρίας για τα πενήντα χρόνια από την έκδοσή του (βλ. «Βιβλιογραφία»), η Αναγνωστική Εταιρία είναι «ένα σύνθετο σωματείο που επιδιώκει την ανάδειξη της επτανησιακότητας, σεβόμενη … τα έγκυρα επιστημονικά κριτήρια, βασίζεται όμως σε μεγάλο βαθμό στην κοινωνική στήριξη και στην αγάπη των μελών της». Όπως συμπληρώνει ο ίδιος, η Εταιρία περιλαμβάνει 450 μέλη, εκ των οποίων τα 220 εξελέγησαν τη δεκαετία 2006–2016.       

Ιστορική αναδρομή της Βιβλιοθήκης της Εταιρίας. Η Βιβλιοθήκη αποτέλεσε εξαρχής σύμφυτο κομμάτι της Αναγνωστικής Εταιρίας. «Η ανάγνωσις εφημερίδων και επιστημονικών και φιλολογικών πονημάτων», όπως εξάλλου διατυπωνόταν στο πρώτο καταστατικό της (1848) από τον Πέτρο Βράιλα, προϋπέθετε την ύπαρξη αναγνωστηρίου και βιβλιοθήκης, τα οποία σύμφωνα με τις προσδοκίες των ιδρυτών της θα λειτουργούσαν ως εφαλτήρια για τη διάδοση της παιδείας, τη διαμόρφωση ελεύθερης σκέψης, την παραγωγή λογοτεχνικού και επιστημονικού έργου και την ανύψωση μέσω αυτών του λαϊκού φρονήματος που θα οδηγούσε στη διαμόρφωση ελεύθερης εθνικής και πολιτικής συνείδησης.   

Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Αναγνωστικής, το ενδιαφέρον των Εταίρων της επικεντρώθηκε περισσότερο στη συλλογή εφημερίδων και περιοδικών εκδόσεων παρά στην αγορά βιβλίων, πιθανότατα λόγω του υψηλότερου κόστους τους καθώς προτεραιότητα της Εταιρίας ήταν να καλυφθούν αρχικά άλλες ανάγκες της. Η Βιβλιοθήκη έγινε συνδρομήτρια σε πλήθος εφημερίδων του εξωτερικού και σε όλες τις εφημερίδες που εκδίδονταν στα Επτάνησα. Επίσης, κατά καιρούς αποφάσιζε την πώληση παλιών εφημερίδων της για λόγους εξοικονόμησης χώρου αλλά και ενίσχυσης των οικονομικών της για την αγορά νέων εντύπων. Αυτή η συνθήκη έμελλε να αλλάξει το 1914 μέσω της τροποποίησης του Καταστατικού της, το οποίο πλέον προέβλεπε την απαγόρευση πώλησης βιβλίων ή περιοδικών εκδόσεων. Σε περίπτωση έλλειψης χώρου προβλεπόταν μέρος των συλλογών να δοθεί προς φύλαξη στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Κέρκυρας. Η Βιβλιοθήκη ήταν εξαρχής δανειστική, αλλά μόνο προς τα μέλη της, αφού η Εταιρία είχε το χαρακτήρα κλειστής λέσχης.

Μετά την πρώτη περίοδο λειτουργίας της, όπου το βάρος έπεσε στην απόκτηση εφημερίδων της Ελλάδας και του εξωτερικού (ενδεικτικά: Ιόνιος Εφημερίς, Η Αθηνά, Ο Σωτήρ, Η Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Le National de 1834, Le Journal des Débats, La Revue Britannique, La Revue des deux Mondes κ.λπ.), η Βιβλιοθήκη ξεκίνησε να εμπλουτίζει με γοργούς ρυθμούς και τη συλλογή των βιβλίων της. Ανάμεσα στις προσκτήσεις ξεχωρίζει η δωρεά σημαντικού αριθμού βιβλίων, κυρίως ιατρικού περιεχομένου, από την Ιατρική Εταιρία, η οποία το 1842 συγχωνεύτηκε με την Αναγνωστική. Την ίδια χρονιά ο Βράιλας πρότεινε να διατίθενται τουλάχιστον 5 τάλιρα το μήνα για την αγορά βιβλίων, καθώς και να τοποθετηθεί στον χώρο της Βιβλιοθήκης ένα βιβλίο στο οποίο τα μέλη θα σημείωναν τα βιβλία που επιθυμούσαν να αγοραστούν. Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, το 1859, το ποσό για την αγορά βιβλίων αυξήθηκε στα 10 τάλιρα. H μεγέθυνση της Βιβλιοθήκης απαιτούσε μια περισσότερο οργανωμένη διαχείριση του υλικού της, γι’ αυτό το 1844, μέσω της αναθεώρησης του Κανονισμού της, προβλέφθηκε η ύπαρξη Βιβλιοθηκάριου και υπο-Βιβλιοθηκάριου, θέσεις οι οποίες θα καλύπτονταν από τους θεμελιωτές της Εταιρίας. Με τον νέο Κανονισμό του 1895 ο τίτλος του Βιβλιοθηκάριου αντικαταστάθηκε με αυτόν του Εφόρου της Βιβλιοθήκης.

Αρχές του 20ού αιώνα, η Βιβλιοθήκη διατηρούσε πλήρες αναγνωστήριο με ελληνικές και ξένες εφημερίδες αλλά και αξιόλογη συλλογή από επιστημονικά και φιλολογικά βιβλία, η οποία συνέχιζε να εμπλουτίζεται από αγορές και δωρεές, όπως για παράδειγμα το κληροδότημα βιβλίων της Μαρίας Ρίκκη το 1899. Επίσης, ο χαρακτήρας της ως κλειστής λέσχης είχε μερικώς τροποποιηθεί, καθώς η Βιβλιοθήκη δεχόταν πλέον και άπορους νέους οι οποίοι επιθυμούσαν να μελετήσουν βιβλία και άλλα έντυπα των συλλογών της. Μια σημαντική εξέλιξη ήταν και η απόφαση επί της αρχής το 1898 για τη διοργάνωση επιστημονικών διαλέξεων από την ίδια.

Για τα επόμενα πενήντα χρόνια τα δημοσιευμένα απογραφικά στοιχεία για τη Βιβλιοθήκη είναι λιγοστά. Σύμφωνα με τον Γιάννη Πιέρη, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επιχειρήθηκε μια πρώτη καταγραφή των βιβλίων από τον Αντώνιο Κογεβίνα, τότε πρόεδρο της Αναγνωστικής, και τον έφορο της Βιβλιοθήκης Στέφανο (Νάκη) Πιέρρη (1889–1964). Το 1954 η Βιβλιοθήκη απέκτησε 2.000 βιβλία χάρη στη δωρεά του Αριστείδη Μπαλάνου, ενώ μετά τον θάνατο του Νάκη Πιέρρη το 1964, παραχωρήθηκε από τη σύζυγό του Σοφία η βιβλιοθήκη του αποθανόντος βιβλιόφιλου και συλλέκτη, αποτελούμενη από 8.500 περίπου τόμους, εκ των οποίων οι 3.000 είναι επτανησιακού περιεχομένου. Μαζί με τα βιβλία παραχωρήθηκαν σπάνια έντυπα, χάρτες και έπιπλα εποχής⸱ μεταξύ των επίπλων ήταν και ένα γραφείο του 18ου αιώνα, το οποίο χρησιμοποιούσε ο Ιωάννης Καποδίστριας την περίοδο που ήταν γραμματέας της Επτανήσου Πολιτείας. Η βιβλιοθήκη Πιέρρη στεγάστηκε σε μία από τις αίθουσες του πρώτου ορόφου η οποία ονομάστηκε «Αίθουσα Νάκη και Σοφίας Πιέρρη».   

Οι δωρεές βιβλίων θα συνεχιστούν και τα επόμενα χρόνια, προερχόμενες κυρίως από Κερκυραίες και Κερκυραίους, όπως η Αγάθη Νικοκάβουρα, η Τασία Θ. Δεσύλλα, ο Χαράλαμπος Τεκνόπουλος, ο Γεώργιος Ορτεντζάτος, ο Γιώργος και η Έλλη Σισιλιάνου, η Έβελιν Καίσαρη, η Πηνελόπη Τούτση, ο Κωνσταντίνος και η Μαρία Χειμαριού, ο Τώνης και η Άννα Σπητιέρη, ο Ανδρέας Δούης, ο Αλέξανδρος Βασιλάκης, ο Augustus George Ralph (Βιβλιοθήκη Χρήστου Παρμενίδη), ο Σωτήρης Μπουφίδης, ο Σπυρίδων Χαροκόπος, ο Μάριος Πιέρρης και ο Ι.Δ. Κόλλας.  

Συλλογές. Η Βιβλιοθήκη της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας διαθέτει μια εξειδικευμένη συλλογή άνω των 35.000 τόμων, που εμπλουτίζεται συνεχώς και καθρεφτίζει τα πνευματικά ενδιαφέροντα των μελών της. Περιλαμβάνει βιβλία και άλλα αρχειακά τεκμήρια (εφημερίδες, περιοδικά, μονόφυλλα κ.ά.), τα οποία χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα μέχρι και την εποχή μας.

Κεντρικό τμήμα της Βιβλιοθήκης αποτελεί η Επτανησιακή Συλλογή που συγκεντρώνει 8.000 τόμους, οι οποίοι αφορούν τα Ιόνια Νησιά. Σε αυτό το υλικό περιλαμβάνονται βιβλία Επτανήσιων, βιβλία γραμμένα για τα Επτάνησα, αλλά και βιβλία γενικότερης ιστορίας, περιηγητικά, γεωγραφικά κλπ με πληροφορίες για τα Ιόνια Νησιά. Ενδεικτικά, ορισμένα από τα βιβλία της άνωθεν Συλλογής, όπως τα καταγράφει ο Α. Παπαδάτος (βλ. «Βιβλιογραφία»), υπεύθυνος για δεκαετίες της Βιβλιοθήκης της Αναγνωστικής, είναι τα ακόλουθα: η Della Historia di Corfù του Ανδρέα Μάρμορα, έκδοση του τυπογραφείου Stefano  Curti (Βενετία 1672)⸱ Κατήχησις ιερά: Ήτοι, Της Θείας, και Ιεράς Λειτουργίας Εξήγησις και Εξέτασις των χειροτονουμένων του ιατροφιλόσοφου Νικόλαου Βουλγάρεως (1634–1684), αδελφού του Μεγάλου Πρωτοπαπά Κερκύρας Χριστόδουλου Βουλγάρεως, τυπωμένη από τον εγκατεστημένο στη Βενετία Γιαννιώτη έμπορο Νικόλαο Γλυκή το 1681⸱ η Λογική του Κερκυραίου Ευγενίου Βουλγάρεως, που τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Johann G.I. Breitkopf (Λιψία 1766)⸱ η σπάνια έκδοση της Μεγαλόπρεπης Κοινότητας των Κορυφών Libro delle famiglie nobili della magnifica città di Corfù (1781)⸱ το πρώτο Σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας (Costituzione della Repubblica Settinsulare) του 1800 (Κέρκυρα 1803)⸱ συλλογή άνω των εκατό έργων λιμπρέτι που ανέβηκαν στο θέατρο του Σαν Τζάκομο.

Επίσης, η Επτανησιακή Συλλογή περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό σπάνιων εφημερίδων και περιοδικών (220 τίτλοι) του 19ου και 20ού αιώνα, με προεξάρχουσα την πλήρη σειρά της Gazzetta degli Stati Uniti delle Isole Jonie, δηλαδή του επίσημου εντύπου του Ιόνιου Κράτους (1814–1864). Συνολικά στη Συλλογή καταμετρούνται πάνω από 30.000 έντυπα, ορισμένα εκ των οποίων είναι τα εξής: Gazzetta dei Tribunali Ionii, Ugo Foscolo, Πατρίς (εκδότης ήταν ο Πέτρος Βράιλας), Ανεξάρτητος, Εθνική, Ελεύθερος Λόγος, Η Αγροτική Κέρκυρα, Τα Καθημερινά, Η Ιονική Τέχνη, Κερκυραϊκή Ηχώ, Το Μέλλον, Αι Μούσαι  κ.ά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα πολιτικοσατυρικά έντυπα (Ζιζάνιον, Σφήκα, Κώδων κ.ά.) της Συλλογής, τα οποία, σύμφωνα με τον Κερκυραίο δημοσιογράφο Σπύρο Ζηνιάτη, αποτελούν σημαντικό κληροδότημα για τη λογοτεχνική παράδοση της Κέρκυρας. Τέλος, στη Συλλογή διασώζονται τεύχη του περιοδικού Εύα Νικήτρια (1921–1923), που έχει τη δική του σημασία στην ιστορία των γυναικείων εντύπων, καθώς ως όργανο του παραρτήματος του Λυκείου Ελληνίδων στην Κέρκυρα έδωσε το λόγο στις Ελληνίδες που αγωνίζονταν για το δικαίωμα ψήφου στις εκλογές.

Η Επτανησιακή Συλλογή περιλαμβάνει, επίσης, περίπου 1.000 μονόφυλλα, τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη της βενετικής κυριαρχίας, το 1769, έως και το 1945, ενώ ορισμένα χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικά σπάνια, όπως π.χ. το πρώτο γνωστό και σπάνιο αντίτυπο της προκήρυξης του Νέλσωνα προς τους Επτανήσιους της 9ης Οκτωβρίου 1798. Αναφορικά με το είδος των μονόφυλλων, πρόκειται κυρίως για προκηρύξεις και ανακοινώσεις των εκάστοτε κρατικών και αυτοδιοικητικών θεσμών, αλλά και πολιτικές διακηρύξεις, αποτελέσματα εκλογών, λιβελογραφήματα, νεκρολογίες, απολογισμούς, προγράμματα κ.λπ.

Πέρα από την Επτανησιακή Συλλογή, που αποτελεί την προμετωπίδα της, η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει και περιφερειακές συλλογές ξεχωριστού ενδιαφέροντος. Τα βιβλία της ιστορίας σχηματίζουν μία από τις επιμέρους συλλογές εντύπων της Βιβλιοθήκης, η οποία μεταξύ άλλων εμπεριέχει σπάνιες εκδόσεις, όπως η βενετική έκδοση του 1729 της Αλεξιάδος της Άννης Κομνηνής, οι Αρχαιότητες των Αθηνών των Στιούαρτ και Ρέβετ (Λονδίνο 1762), η έκδοση του 1686 του Άτλαντα του Πορκάκκι και πολλές άλλες. Η Βιβλιοθήκη διαθέτει ακόμα πλούσια συλλογή βιβλίων της αρχαίας γραμματείας, με τις εκδόσεις του 18ου και του 19ου αιώνα Ελλήνων και Λατίνων κλασικών να ξεχωρίζουν, ενώ άξια μνείας είναι και η συλλογή νομικών βιβλίων των αντίστοιχων αιώνων. Δεν λείπουν και τα χειρόγραφα βιβλία, όπως το Περιφρασάριον του 1783, το οποίο είναι σχεδόν ίδιο με το αντίτυπο που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Ανάμεσα στα παλαιότερα βιβλία της Βιβλιοθήκης βρίσκονται οι Ισοκρατικοί λόγοι (1513), έκδοση του Ιταλού Άλδου Μανούτιου, και η έκδοση των Απάντων του Γαληνού (1558), με επιμέλεια του Ιερώνυμου Γεμουσαίου, του Λεονάρδου Φούχσιου και του Ιωακείμ Καμεράριου, από το τυπογραφείο του Ανδρέα Κράτανδρου στη Βασιλεία. Τέλος, στις προθήκες των πολύτιμων και σπάνιων συλλογών της Βιβλιοθήκης εκτίθενται η πρώτη έκδοση του Λεξικού του Άνθιμου Γαζή [τόμ. 1 (1809), τόμ. 2 (1812), τόμ. 3 (1816)] και το τρίγλωσσο λεξικό του Γεώργιου Βεντότη (1790).

Όλο το παραπάνω υλικό της Βιβλιοθήκης διατίθεται για ανάγνωση και μελέτη στο αναγνωστήριο της, το οποίο είναι ανοικτό στο κοινό. Αναζήτηση μέρους του υλικού της Βιβλιοθήκης (προστίθενται συνεχώς νέες εγγραφές) μπορεί να γίνει μέσω του ηλεκτρονικού καταλόγου της που φιλοξενείται στην διαδικτυακή πλατφόρμα openABEKT του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης.

Αρχεία και αρχειακές συλλογές. Μπορεί πρωταρχικός σκοπός της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας να ήταν η συλλογή εφημερίδων, περιοδικών και βιβλίων, αλλά με το πέρασμα των ετών κατέληξε να θησαυρίζει και ένα διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό αρχειακών εγγράφων, το μεγαλύτερο τμήμα των οποίων δημιουργήθηκε κυρίως από αγορές και δωρεές που εντατικοποιήθηκαν τα τελευταία πενήντα χρόνια.

Τα αρχεία αυτά μπορούν να διακριθούν βάσει του ιστορικού, του οικονομικού, του λογοτεχνικού και του καλλιτεχνικού τους περιεχομένου. Κριτήριο για την απόκτησή τους υπήρξε η προσωπικότητα του δημιουργού τους και ο ρόλος του στα κοινωνικά δρώμενα. Τα αρχεία που έχουν συγκεντρωθεί είναι ετερόκλητα ως προς τον όγκο και το περιεχόμενο, έχουν όμως κοινή συνισταμένη την πληροφόρηση τόσο για την τοπική ιστορία, όσο και γενικότερα για την ιστορία της Μεσογείου, καθώς η Κέρκυρα αποτελεί διοικητικό κέντρο των Ιονίων. Ανάμεσα στα προσωπικά και οικογενειακά αρχεία που φυλάσσονται υπάρχει ένα τμήμα (250 ντοκουμέντα) του Αρχείου του κόμη Γκίλφορντ, ένα μέρος του προσωπικού Αρχείου του Πέτρου Βράιλα, τα Αρχεία του ποιητή Γεωργίου Μαρτινέλη και των λογοτεχνών Ειρήνης Δεντρινού, Αντώνη Τραυλαντώνη, Σπύρου Νικοκάβουρα κλπ.

Το αρχειακό τμήμα της Αναγνωστικής διατηρεί και δύο αρχειακές συλλογές. Η πρώτη είναι η Ιστορική Επτανησιακή Τεκμηρίωση, αποτελούμενη από χειρόγραφα, έντυπα, σύμμεικτα αρχειακά τεκμήρια και φωτογραφίες επτανησιακού ενδιαφέροντος, τα οποία συνέλεξαν αρχικά ο Νάκης Πιέρρης και ακολούθως ο Κώστας Νικολάκης-Μούχας. Η δεύτερη συλλογή συγκροτείται από χάρτες και σχέδια της πόλης και κτιρίων της Κέρκυρας από τη συλλογή του αείμνηστου αρχιτέκτονα Ιωάννη Κόλλα, ο οποίος για χρόνια συμμετείχε στη Διοικητική Επιτροπή της Εταιρίας. Πέρα από τα αρχεία ιδιωτών και τις αρχειακές συλλογές, η Αναγνωστική Εταιρία διαθέτει και το δικό της διοικητικό αρχείο εγγράφων, το οποίο αν και μικρό σε έκταση, αποκρυσταλλώνει, μέσω της μελέτης της αλληλογραφίας, τις αποφάσεις και τις δράσεις της για πληθώρα πολιτικών, κοινωνικών και εκπαιδευτικών θεμάτων από την αρχή της ιστορίας της. Επίσης, το περιεχόμενο των βιβλίων με τις εισφορές των μελών της καθώς και το βιβλίο των επισκεπτών φανερώνουν στοιχεία για την κοινωνική διαστρωμάτωση της Κέρκυρας.

Παρότι δεν αποτελούν μέρος της Βιβλιοθήκης ή του Αρχείου, στις συλλογές της Εταιρίας εντάσσονται και ορισμένες επιμέρους συλλογές. Εν συντομία, η συλλογή εικαστικών έργων περιλαμβάνει πάνω από τριακόσια έργα (ελαιογραφίες, υδατογραφίες, χαρακτικά και γλυπτά) γνωστών καλλιτεχνών κυρίως του 19ου και 20ού αιώνα, με καταγωγή από το Ιόνιο, οι οποίοι δώρισαν έργα τους στην Αναγνωστική Εταιρία. Άλλοι τόσοι περίπου είναι οι χάρτες και τα χαρακτικά (ξυλογραφίες, χαλκογραφίες, λιθογραφίες και ατσαλογραφίες) που απεικονίζουν την Κέρκυρα, το Ιόνιο Πέλαγος, την Ελλάδα, τη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια καλύπτοντας χρονικά πέντε αιώνες. Μια ακόμα συλλογή της Εταιρίας είναι αυτή των φωτογραφιών και περιλαμβάνει τεκμήρια από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έως και τις μέρες μας με όψεις της Κέρκυρας και πτυχές της δράσης της Αναγνωστικής Εταιρίας. Τέλος, η συλλογή από 1.000 περίπου δίσκους βινυλίου κλασικής μουσικής προέρχονται από δωρεά του επίτιμου πρέσβη Χρήστου Διαμαντόπουλου και της συζύγου του, η οποία πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1960 επί προεδρίας Κώστα Νικολάκη-Μούχα.   

Δραστηριότητες της Αναγνωστικής Εταιρίας. Η Αναγνωστική Εταιρία πραγματοποιεί μια σειρά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και επιστημονικών δράσεων με κεντρικό, αλλά όχι μοναδικό, προσανατολισμό την προβολή και τη διάδοση του κερκυραϊκού και επτανησιακού προσανατολισμού. Στην πρώτη περίπτωση, από το 2011 η Εταιρία διοργανώνει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Η εξέλιξη της πόλης μας από τον 14ο έως τον 20ό αιώνα». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα στο οποίο ομάδες μαθητών από σχολεία των πρώτων δύο βαθμίδων της εκπαίδευσης ξεναγούνται στους χώρους της Εταιρίας και στη συνέχεια παρακολουθούν στην αίθουσα εκδηλώσεων την προβολή αντιπροσωπευτικών διαφανειών σχετικών με την εξέλιξη της πόλης της Κέρκυρας.

Από το 2019, η Εταιρία διοργανώνει και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Εκδότες, αρθρογράφοι και αναγνώστες: Ο Τύπος στα Επτάνησα τον 19ο αιώνα», το οποίο έχει εγκριθεί και χρηματοδοτηθεί από το Υπουργείο Παιδείας. Το πρόγραμμα είναι προσαρμοσμένο στα μαθήματα της Ιστορίας, της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Λογοτεχνίας και επιδιώκει την επαφή των μαθητών με την ιστορία του Τύπου και την αναγνώριση της σημασίας του, καθώς και την ανάπτυξη κριτικής σκέψης μέσα από εξέταση άρθρων των εφημερίδων από την πλούσια συλλογή της Βιβλιοθήκης. Επίσης, από το 2014 διεξάγεται διαγωνισμός, αφιερωμένος στη μνήμη της μεγάλης ευεργέτιδας της Εταιρίας, Αλίκης Παδοβά, με θέματα σχετικά με την κερκυραϊκή και επτανησιακή πολιτισμική κληρονομιά, απευθυνόμενος σε μαθητές της Α΄ Λυκείου του Νομού Κέρκυρας. Τα τρία καλύτερα δοκίμια μαθητών βραβεύονται με χρηματικά ποσά.

Εκτός από τα εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, η Εταιρία διατηρεί στενή συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, αλλά και άλλα πανεπιστημιακά και επιστημονικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού, καθώς και ερευνητές, ώστε μέσω του ερευνητικού υλικού της να ενισχύσει τις εκδόσεις αναφορικά με την ιόνια ιστορία και τον ιόνιο πολιτισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, κατά καιρούς οργανώνει επιστημονικά συνέδρια, διαλέξεις, εκθέσεις καλλιτεχνών και μουσικές εκδηλώσεις. 

Εκδόσεις της Αναγνωστικής Εταιρίας

Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας: Ημερολόγιο 2002, Αθήνα, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, 2001.

Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας: Λεύκωμα, επιμ. Θεοδόσης Πυλαρινός, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2006.

Αναστήλωση του κτίσματος Θωμά Φλαγγίνη: Εγκαίνια 21 Νοεμβρίου 1980, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 1980.

Αφιέρωμα στον Γεράσιμο Θ. Χυτήρη, επιμ. Θ. Πυλαρινός, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2008.

Βλασσόπουλος, Ν.Σ., Τα πρώτα Ιονικά Ατμόπλοια, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 1992.

Βούλγαρις, Ιερεύς Πέτρος-Πολύκαρπος, Χρονικό μιας πολιορκίας 1798–1799, απόδοση Στέφανος-Κωνσταντίνος Βούλγαρις, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2001.

Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρίας, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 1 (1964)–19 (2019).

Έκτακτο Δελτίο για το έτος Καποδίστρια 1776–1976, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, Κέρκυρα, χ.χ.

Ευγένιος Βούλγαρης «ὕπατος τῶν φιλοσόφων» τοῦ Νέου  Ἑλληνισμοῦ. Τρεῖς  αἰῶνες ἀπὸ τὴ γέννησή του, επιμ. Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2018.

«Η φωτεινή απαισιοδοξία»: Μια ομιλία του Μιχαήλ Ι. Δεσύλλα για τον Λορέντζο Μαβίλη, επιμ. Θ. Πυλαρινός, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2012.

Κάντα-Κίτσου, Κατερίνα, Ονόματα και πρόσωπα της Αρχαίας Κέρκυρας από τους αρχαϊκούς χρόνους μέχρι το 600 μ.Χ. περίπου, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2002.

Κάρτερ, Γ., Οι δικοί μου της Κέρκυρας, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2009.

Καρύδης, Σ.Χ. / Παναγιώτα, Τζιβάρα, Σταγόνες μνήμης στη θάλασσα των αρχείων. Τεκμήρια Κρητών προσφύγων από το κερκυραϊκό Αρχείο (1647–1747) Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2019.

Κερκυραϊκό Αρχείο Guilford. Κατάλογος: Έκτακτο  Δελτίο, επιμ. Δάφνη Ι.Δ. Κυριάκη, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 1984.

Κορφιάτικα: Ειδικό Δελτίο με 5000 γλωσσικούς ιδιωματισμούς της Κέρκυρας με μερικές εικόνες, επιμ. Ι. Κόλλας, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 1994.

Lorenzos Mavilis: Selected Sonnets, μετάφραση και εισαγωγή P. Karagiorgos, Κέρκυρα, Corfu Reading Society, 2001.

Μνήμη Π.Δ. Γιωτόπουλου, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 1980.

Μνήμη Περικλή Καρύδη, επιμ. Σ. Ζηνιάτης, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2007.

Παγκράτης, Π., Επτανησίων Σολωμικά Προλεγόμενα, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2006.

Πιέρης, Γ., Κέρκυρα, Πορεία στον Χρόνο, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2019.

Πυλαρινός, Θ.,  Γλωσσικός Πατριωτισμός: Οι αγώνες για την καθιέρωση της γλώσσας του ελληνικού λαού από τον  Βράιλα-Αρμένη στην κερκυραϊκή εφημερίδα «Πατρίς» έως τον Λορέντζο Μαβίλη στη Βουλή των Ελλήνων, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2013.

Πυλαρινός, Θ.,  Δελτίο(ν) Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας. Ευρετήριο [1(1964)–27 (2011)], Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2015.

Χυτήρης, Γ., Ιωαννίκιος Καρτάνος: Αναδρομή στις Νεοελληνικές Ρίζες, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2008.

Χώροι Λατρείας και κλήρος στην Κέρκυρα του 17ου αιώνα – αρχειακά τεκμήρια, εισαγωγή, έκδοση και σχόλια Σ.Χ. Καρύδης / Γ. Δημουλάς / Γ. Πουλής, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2018.

200ή επέτειος «Posta Settinsulare»: Κατάλογος εκθεμάτων. Η Ιστορία των Επτανησιακών Ταχυδρομείων από την ίδρυση τους το 1803 μέχρι την Ένωση των νησιών με την Ελλάδα το 1864, επιμ. Δ. Ζαφειρίου, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2003.

200th Anniversary “Posta Settinsulare”: Catalogue of exhibits. The history of the Settinsular Postal Services from their creation in 1803 up to the union of the Ionian Islands with Greece in 1864, ed. Dimitrios Zaphiriou, Corfu, Corfu Reading Society, 2003.

Βιβλιογραφία για την Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας και τη Βιβλιοθήκη της

Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, επιμ. Θεοδόσης Πυλαρινός, φωτογραφίες Μαρία Στέφωση, Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2006.

• Πιέρης, Γ., «Κεφάλαιο Ι. Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας: το πρώτο πνευματικό καθίδρυμα του νεώτερου ελληνισμού», σ. 17–31.
• Πυλαρινός, Θ., «Κεφάλαιο ΙΙ. Η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας: φιλελεύθερο φυτώριο και αειθαλές πνευματικό κέντρο», σ. 35–62.
• Παπαδάτος, Α., «Κεφάλαιο ΙΙΙ. Το Έντυπο Υλικό της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας: Α΄) Η Συλλογή των Βιβλίων. Β΄) Η Συλλογή των Μονόφυλλων», σ. 65–74.
• Ζηνιάτης, Σ., «Γ΄) Τα Αρχεία της Βιβλιοθήκης», σ. 76–79.

Δημητρίου, Γιαννούλα, Εταιρείες Ανάγνωσης – Το παράδειγμα της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας, διδακτορική διατριβή, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, 2018.

Μπόμπου-Σταμάτη, Βασιλική, Μαρτυρίες για τη Βιβλιοθήκη Γκίλφορντ. Από το Αρχείο της Αναγνωστικής Εταιρεας Κερκύρας. Ανέκδοτη αλληλογραφία και άλλα σχετικά έγγραφα (Ιούνιος 1827 – Ιούλιος 1830), εκδόσεις Έλλην, 1999.

Πιέρης, Γ., «Η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας», Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας, 29 (2016–2019), Κέρκυρα, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, 2019, σ. 47–51.

Pierris, N., Bibliographie ionienne, suppléments à la description raisonnée des ouvrages publiés par les Grecs des Sept-îles ou concernant ces îles du quinzième siècle à l’année 1900, par Émile Legrand, Hubert Pernot, Αθήνα 1966.