Ιστορική αναδρομή. Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε το 1984 (Π.Δ. 83) και αρχικά αποτελούνταν από πέντε τμήματα με κεντρικό άξονα τις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές επιστήμες: α) το Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας, β) το Τμήμα Ιστορίας, γ) το Τμήμα Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας, και δ) το Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Η επιλογή της Κέρκυρας για τη δημιουργία του συγκεκριμένου ακαδημαϊκού ιδρύματος «μόνο τυχαία δεν ήταν», σύμφωνα με τα λεγόμενα του Γιώργου Κασιμάτη, πρώτου προέδρου (1985–1990) της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου, ο οποίος άφηνε να εννοηθεί ότι το νεοσύστατο πανεπιστήμιο αποτελούσε συνέχιση της Ιονίου Ακαδημίας. «Ο επτανησιακός χώρος υπήρξε ο συνδετικός κρίκος του ευρωπαϊκού πνεύματος, από την Αναγέννηση μέχρι και το 19ο αιώνα, με τον ελλαδικό χώρο, όπου λειτούργησε το πρώτο ελληνικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, η Ιόνιος Ακαδημία», ανέφερε χαρακτηριστικά σε έκδοση του 1990 αναφορικά με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο (βλ. «Βιβλιογραφία»).

Η Ιόνιος Ακαδημία είχε δημιουργηθεί το 1824 στην Κέρκυρα με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση του λόρδου Φρειδερίκου Γκίλφορντ (1766–1827) και περιελάμβανε αρχικά τέσσερις σχολές (Νομική, Θεολογική, Ιατρική, Φιλοσοφική). Η λειτουργία της διήρκησε –όχι πάντα απρόσκοπτα– σαράντα χρόνια, μέχρι το 1864, όταν και  διεκόπη οριστικά, λόγω και της απόφασης του ελληνικού κράτους να αφοσιωθεί στην ανάπτυξη του Πανεπιστημίου Αθηνών (1837). Μολονότι η διασύνδεση της Ιονίου με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο είναι κάπως υπερβατική, αφού η απουσία πανεπιστημιακού ιδρύματος στην Κέρκυρα, αλλά και στα υπόλοιπα Επτάνησα, ξεπερνούσε τον ένα αιώνα, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η πλούσια πνευματική και πολιτιστική παράδοση του νησιού, και η ευκαιρία που της δινόταν να αναθερμανθεί μέσω του Ιονίου Πανεπιστημίου.     

Κατά τα επόμενα χρόνια το Iόνιο Πανεπιστήμιο διευρύνθηκε, με αποτέλεσμα να φτάσει σήμερα να αριθμεί πέντε σχολές (Επιστήμης της Πληροφορίας και Πληροφορικής, Οικονομικών Επιστημών, Ιστορίας και Μετάφρασης–Διερμηνείας, Περιβάλλοντος, Μουσικής και Οπτικοακουστικών Τεχνών) και δώδεκα τμήματα. H έδρα του βρίσκεται στην Κέρκυρα, ενώ από το 2018, με την ενσωμάτωση του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, απέκτησε νέες πανεπιστημιακές μονάδες σε άλλα τρία νησιά του Ιονίου: τη Λευκάδα, την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο.

Παράλληλα με την ίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου ξεκίνησε να συγκροτείται το υλικό της Βιβλιοθήκης του, όχι ως ολότητα αλλά ως τέσσερις ξεχωριστές συλλογές, με στόχο την υποστήριξη των ισάριθμων τότε τμημάτων του Ιονίου Πανεπιστημίου. Η κατάτμηση των συλλογών των Τμημάτων του νέου Πανεπιστημίου δεν ήταν επιθυμητή επιλογή, αλλά αναγκαία εξαιτίας των περιορισμένων οικονομικών του. Η δημιουργία ωστόσο ενιαίας κεντρικής βιβλιοθήκης συν τω χρόνω ήταν το βασικό μέλημα του Πανεπιστημίου, συμβαδίζοντας πλήρως με τη βούληση της πολιτείας, η οποία από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 είχε αρχίσει να νομοθετεί (άρθρο 7, παράγραφος 7 του Ν. 1268/82 και άρθρο 49, παράγραφος 5 του Ν. 1404/83) προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενιαίων βιβλιοθηκών σε κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας. Το 2005 εν τέλει ψηφίστηκε το τελευταίο σχετικό νομοθέτημα (άρθρο 16 του Ν. 3404), το οποίο προέβλεπε σε κάθε πανεπιστήμιο την ίδρυση «ενιαίας Κεντρικής Βιβλιοθήκης η οποία θα λειτουργούσε ως αυτοτελής και αποκεντρωμένη μονάδα σε επίπεδο Διεύθυνσης, με τίτλο “Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης (τίτλος Ιδρύματος)”».

Αναφορικά δε με την εξέλιξη της Βιβλιοθήκης του Ιονίου Πανεπιστημίου, στον κανονισμό του με ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου 2004 (Π.Δ. 203, ΦΕΚ Α΄, 177) διατυπωνόταν ότι στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο λειτουργεί Βιβλιοθήκη ως αυτοτελής και αποκεντρωμένη υπηρεσία, σύμφωνα με τις διατάξεις της υποκείμενης νομοθεσίας. Σε πρακτικό επίπεδο, το Πανεπιστήμιο είχε ήδη ξεκινήσει από τις αρχές του 1990, αν και δεν διέθετε τις απαραίτητες υποδομές, να οργανώνει τις συλλογές του με το σκεπτικό σχηματισμού μιας ενιαίας βιβλιοθήκης. Το πρώτο σύστημα αυτοματοποίησης που χρησιμοποιήθηκε ήταν το PLAS, όμως ουσιαστικά η πλήρης αυτοματοποίηση και εκσυγχρονισμός της Βιβλιοθήκης ξεκίνησε λίγο αργότερα με το πρώτο και δεύτερο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ) και την εφαρμογή του πληροφοριακού συστήματος Advance. Από το 2015 μέχρι τις μέρες μας χρησιμοποιείται το πληροφοριακό σύστημα Sierra.

To 2012 πραγματοποιήθηκε και η φυσική ενοποίηση των βιβλιοθηκών των τμημάτων του Ιονίου Πανεπιστημίου στο νέο κτίριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης (Ιωάννου Θεοτόκη 72). Πέρα από τις εγκαταστάσεις της Κεντρική Βιβλιοθήκης, για λειτουργικούς και εκπαιδευτικούς λόγους, τμήματα συλλογών δύο πανεπιστημιακών μονάδων παρέμειναν σε ξεχωριστά κτίρια. Πρόκειται για παρτιτούρες και CD του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, που βρίσκονται στα Παλαιά Ανάκτορα και στο Παλαιό Φρούριο, και για μια μικρή συλλογή (Βιβλιοθήκη Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων) του Τμήματος Ιστορίας, που βρίσκεται στην ίδια διεύθυνση με εκείνη της Κεντρικής Βιβλιοθήκης. Παραρτήματα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης υπάρχουν και στην Κεφαλονιά, τη Ζάκυνθο και τη Λευκάδα, όπου εδρεύουν τα υπόλοιπα Τμήματα του Ιονίου Πανεπιστημίου. Οι τμηματικές αυτές βιβλιοθήκες λειτουργούν σε ξεχωριστά κτίρια, διέπονται όμως από κοινή και ενιαία σε σχέση με την Κεντρική Βιβλιοθήκη οργάνωση, συστήματα, κανόνες και πολιτική.

Συλλογές. Η συλλογή της Βιβλιοθήκης αποτελείται σήμερα από 120.000 και πλέον τίτλους βιβλίων, περίπου 300 τίτλους έντυπων περιοδικών, περισσότερα από 3.500 οπτικοακουστικά τεκμήρια, καθώς και χάρτες, αρχεία και χιλιάδες ψηφιακά τεκμήρια. Αναλυτικότερα, το υλικό της Βιβλιοθήκης κατανέμεται σε τρεις κατηγορίες ανά είδος ως εξής: α) Έντυπο υλικό, αποτελούμενο από μονογραφίες, περιοδικά, ημερολόγια, εφημερίδες, παρτιτούρες, πτυχιακές εργασίες και διδακτορικές διατριβές, αρχειακό υλικό. β) Οπτικοακουστικό υλικό, όπως βιντεοκασέτες, DVDs, CD-ROMs, DVD-ROMs, διαφάνειες, φιλμς, μικροφόρμες, μουσικοί δίσκοι (CDs, βινυλίου) και χαρτογραφικό υλικό. γ) Ηλεκτρονικό υλικό (ηλεκτρονικά βιβλία, περιοδικά, βάσεις δεδομένων, ψηφιοποιημένο υλικό).    

Ειδικότερα σε σχέση με την ταξινόμηση των βιβλίων, αλλά και των υπολοίπων τεκμηρίων της Βιβλιοθήκης, εφαρμόζεται το ταξινομικό σύστημα Dewey, το οποίο περιλαμβάνει τις ακόλουθες δέκα γνωστές κατηγορίες:

• Γενικά Έργα (Πληροφορική, Αρχειονομία, Βιβλιοθηκονομία, Μουσειολογία κ.λπ.)
• Φιλοσοφία, Ψυχολογία
• Θρησκεία
• Κοινωνικές Επιστήμες – Οικονομία, Δίκαιο, Πολιτική, Εκπαίδευση
• Γλώσσα
• Φυσικές επιστήμες και Μαθηματικά
• Τεχνολογία (Εφαρμοσμένες επιστήμες)
• Καλές Τέχνες και Διακοσμητικές
• Λογοτεχνία και Ρητορική
• Ιστορία, Γεωγραφία

Η συγκρότηση της Βιβλιοθήκης βασίστηκε και συνεχίζει να βασίζεται σε αγορές τεκμηρίων, αλλά και σε δωρεές. Ορισμένοι από τους σημαντικότερους δωρητές της Βιβλιοθήκης διαχρονικά είναι οι ακόλουθοί: Αριστοτέλης Σίδερις, Ανδρέας Δενδρινός, Αλκιβιάδης Προβατάς, Αθανάσιος Πολίτης, Γιάννης Α. Παπαϊωάννου, Christiane Sourvinou-Inwood, Βασίλης Σπυριδωνάκης, Κατερίνα Κοσκινά, κ.ά. Ανάμεσα στις πιο πρόσφατες μεγάλες δωρεές περιλαμβάνονται οι ιστορικοί χάρτες των Γιώργου και Μαρίας Ρωμαίου, το Αρχείο του Ινστιτούτου Ελαίας Κέρκυρας (αποτέλεσμα της οργάνωσης και ταξινόμησης του συγκεκριμένου αρχείου ήταν η ηλεκτρονική έκδοση Το Αρχείο του Ινστιτούτου Ελαίας Κέρκυρας σε επιμέλεια του Ευστάθιου Πουλιάση) και η βιβλιοθήκη της Καλής Δοξιάδη (αποτελείται από 5.000 περίπου ελληνικά και ξενόγλωσσα βιβλία, κυρίως ιστορικά, λογοτεχνικά, φιλολογικά και κοινωνικών επιστημών).

Η Κεντρική Βιβλιοθήκη είναι δανειστική, μόνο όμως για τα εγγεγραμμένα μέλη της (το 2020 τα ενεργά μέλη της υπολογίζονταν σε 3.074), ενώ διαθέτει αναγνωστήριο με περισσότερες από 100 θέσεις για τους αναγνώστες. Επιπλέον, από οποιοδήποτε προσωπικό υπολογιστή, εκτός δηλαδή από αυτούς που βρίσκονται στο χώρο της Βιβλιοθήκης, κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί μέσω ηλεκτρονικού καταλόγου να αναζητήσει υλικό της. Επίσης, η Βιβλιοθήκη ως μέλος του Συνδέσμου Ελλήνων Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (HEAL-Link) δίνει τη δυνατότητα στα μέλη της να έχουν πρόσβαση στο πλήρες περιεχόμενο 26.710 ηλεκτρονικών περιοδικών, 152.000 ηλεκτρονικών βιβλίων και σε 13 βάσεις δεδομένων. Τέλος, η Βιβλιοθήκη προσφέρει περιεχόμενο στους αναγνώστες της με εντυποαναπηρία μέσα από μία διαδικτυακή εφαρμογή (AMELib).

Διοίκηση. Η Βιβλιοθήκη, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο σημείο, αποτελεί σε επίπεδο διεύθυνσης αυτοτελή και αποκεντρωμένη υπηρεσία του Ιονίου Πανεπιστημίου. Βασικά όργανα διοίκησης της είναι ο/η προϊστάμενος/προϊσταμένη της Βιβλιοθήκης και η Επιτροπή Βιβλιοθήκης, που επιλέγονται από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου. Η Επιτροπή έχει τετραετή θητεία και συγκροτείται από έξι μέλη ΔΕΠ του Ιονίου Πανεπιστημίου, τον/την βιβλιοθηκονόμο προϊστάμενο/προϊσταμένη της Βιβλιοθήκης και έναν εκπρόσωπο από τους φοιτητικούς συλλόγους.

Βιβλιογραφία για τη Βιβλιοθήκη

Οδηγός Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα, 2007.

Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Διοικούσα Επιτροπή Ιονίου Πανεπιστημίου, Κέρκυρα, 1990, σ. 15–16.