Ιστορική αναδρομή. Το 1973 ο Αριστοτέλης (Τέλης) Χαραμόγλης (1919–2003), γεννημένος στη Λευκάδα, αναζητούσε οκτώ από τα έντεκα βιβλία 
του ιστορικού Κωνσταντίνου Μαχαιρά (1882–1967) που πραγματεύονταν την ιστορία του νησιού. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου συνάντησε στη Λευκάδα τον νομικό Ιωάννη Θερμό, ανιψιό και κληρονόμο του Μαχαιρά, και του γνωστοποίησε την επιθυμία του. Την επόμενη κιόλας μέρα ο Θερμός δώρισε στον φίλο και συντοπίτη του τα βιβλία, ικανοποιώντας με αυτή τη χειρονομία το «προσωπικό βίωμα» του Χαραμόγλη, σύμφωνα με τα λόγια του παραλήπτη.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα και στην εργασία του ως λογιστής, ο Χαραμόγλης έφερε στις αποσκευές του, εκτός από τα οκτώ βιβλία του Μαχαιρά, κι αλλά περίπου 50 βιβλία περί Λευκάδας. Λίγες μέρες αργότερα ήταν σειρά του καθηγητή πανεπιστημίου Αριστόξενο Σκιαδά (1932–1994) να του παραδώσει δύο τσάντες με 34 φιλολογικά βιβλία και ανάτυπα του. Από εκείνη τη στιγμή και μετά ο Χαραμόγλης ξεκίνησε να συλλέγει βιβλία για την Λευκάδα ή και βιβλία από Λευκαδίτες συγγραφείς με σκοπό να εμπλουτίσει την προσωπική του βιβλιοθήκη.
Τον Μάρτιο του 1974, ενώ ταξινομούσε τα βιβλία της συλλογής του, διαπίστωσε έκπληκτος ότι τα 400 από αυτά αφορούσαν την Λευκάδα. Τότε ήταν που πήρε την απόφαση να δημιουργήσει μια βιβλιοθήκη η οποία να συγκεντρώνει βιβλία, έντυπα, φυλλάδια, προκηρύξεις, φέιγ-βολάν, εφημερίδες, περιοδικά, χάρτες κ.ά. που να έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τη Λευκάδα. Επιπλέον, η Λευκαδιακή αυτή Βιβλιοθήκη θα συμπεριελάμβανε και έργα Λευκαδιτών, χωρίς αναγκαστικά αυτά να αναφέρονται στο νησί.
Μια από τις πρώτες του ενέργειες για τη σύστασή της ήταν να απευθυνθεί στους απανταχού συμπατριώτες, καλώντας τους με δημοσίευσή του στην Ηχώ της Λευκάδας (εφημερίδα του Συλλόγου Λευκαδίων Αττικής «Η Αγία Μαύρα») να συνδράμουν στην προσπάθειά του με την αποστολή εντύπων λευκαδίτικου περιεχομένου καθώς και των δικών τους βιβλίων ή μελετών. 
Άκρως ενθαρρυντικά για την σπουδαιότητα και συνάμα συνέχιση του έργου του ήταν τα αποτελέσματα της καταγραφής τους στη Λευκαδική Βιβλιογραφία που συνέταξε το 1975 ο φιλόλογος Δημοσθένης Αρ. Κουνιάκης (1890–1976) και η οποία κατέδειξε ότι στη νεόκοπη συλλογή του Χαραμόγλη περιλαμβάνονταν βιβλία και δημοσιεύματα που δεν υπήρχαν στα ράφια των δημόσιων βιβλιοθηκών. (Η συγκεκριμένη Βιβλιογραφία, με 2.404 αναγραφές δημοσιευμάτων από το 1509 έως το 1975, δημοσιεύθηκε στην Επετηρίδα της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τομ. 4, 1977, τομ. 5, 1978–1980 και τομ. 6, 1984).
Ο Χαραμόγλης προχωρά με προσωπικά του έξοδα στην αγορά βιβλίων, φυλλαδίων, περιοδικών από τα βιβλιοπωλεία και τα παλαιοβιβλιοπωλεία της Αθήνας. Πέρα από αυτό, αναζητά βιβλία στις βιβλιοθήκες και φωτοτυπεί ό,τι αφορά τη Λευκάδα και προσωπικά δημοσιεύματα των Λευκαδίων συγγραφέων κάθε επιστήμης ή τέχνης. Ακόμη σπουδαιότερη είναι η «σάρωση» πολλών περιοδικών, από τα οποία θησαυρίζει φωτοτυπίες με τα δημοσιεύματα Λευκαδίων ή περί Λευκάδας και τις οποίες «δένει» σε «τετράδια» για να διατηρηθούν στα ράφια της Βιβλιοθήκης.
Με την πάροδο του χρόνου, η ύπαρξη αυτού του πρωτόγνωρου –όχι μόνο με τοπικά κριτήρια– εγχειρήματος έμοιαζε να συγκινεί όλο και περισσότερους Λευκαδίτες, οι οποίοι έστελναν στη Χαραμόγλειο Βιβλιοθήκη βιβλία και άλλα έντυπα από τις προσωπικές του συλλογές. Παράλληλα, φορείς όπως η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών και ο Σύλλογος Λευκαδίων της Αθήνας ενίσχυαν οικονομικά τον Χαραμόγλη, ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα για τις αγορές νέων βιβλίων και της φύλαξης του συνόλου της συλλογής. Η στέγαση άλλωστε της Βιβλιοθήκης αποτελούσε εξ αρχής το μείζον ζήτημα, από τη στιγμή που τα βιβλία της βρίσκονταν στοιβαγμένα σε προσωπικό χώρο του Χαραμόγλη στην Αθήνα.
Παρότι για αρκετό καιρό κανείς από τους λευκαδίτικους συλλόγους και τις αρχές του νησιού δεν αναλάμβανε να δώσει λύση στο πρόβλημα της στέγασης της Βιβλιοθήκης, τον Οκτώβριο του 1984 ο Τέλης Χαραμόγλης, κι αφού είχε πάρει τις απαραίτητες διαβεβαιώσεις για το μέλλον της, την παραχώρησε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας.
Η συμφωνία των δύο πλευρών προέβλεπε ότι το Πνευματικό Κέντρο, του οποίου πρόεδρος ήταν ο δήμαρχος Σπύρος Μαργέλης, θα αναλάμβανε τα έξοδα αγορών για τον πλουτισμό της Βιβλιοθήκης, την ανέγερση κτιρίου για την τοποθέτησή της, τον διορισμό ειδικού βιβλιοθηκαρίου και την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων της. Από την πλευρά του, ο ιδρυτής της θα παρέμενε ο απόλυτος διαχειριστής της και υπεύθυνος για όλα τα θέματα που την αφορούσαν.
Έπειτα από καθυστέρηση δύο ετών, το 1987 ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής πρώτου ορόφου στο κτίριο της Αίθουσας Εκθέσεων του Δήμου Λευκάδας, στην πλατεία Μαρκά. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς (29 Δεκεμβρίου), η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε τον Χαραμόγλη για τη συγκέντρωση όλου αυτού του πολύτιμου υλικού και τη συμβολή του στην πνευματική ιστορία του τόπου του. Αυτή ήταν η δεύτερη βράβευση προς τον Χαραμόγλη και τη Βιβλιοθήκη του, καθώς είχε προηγηθεί η απονομή του χάλκινου μεταλλίου του Δήμου των Δελφών, στο πλαίσιο εκδήλωσης για τα 30 χρόνια από το θάνατο του Άγγελου Σικελιανού, στις 31 Οκτωβρίου 1981.
Αρχές του 1990 ο χώρος που θα στεγαζόταν η Βιβλιοθήκη είχε πλέον ολοκληρωθεί. Τον Μάιο τα 20.000 έντυπα μεταφέρθηκαν στη Λευκάδα και ξεκίνησε άμεσα η διαδικασία της τοποθέτησής τους στα βιβλιοστάσια από τον Τ. Χαραμόγλη με την αρωγή της βιβλιοθηκονόμου Μαρίας Θ. Σολδάτου. Τα βιβλία των Λευκαδίων συγγραφέων τοποθετήθηκαν αλφαβητικά, ενώ όσα αναφέρονται στη Λευκάδα χωρίστηκαν σε 20 θεματικές ενότητες και σε κάθε ενότητα τοποθετήθηκαν αλφαβητικά κατά συγγραφέα.
Στις 17 Αυγούστου του 1991 ήταν όλα έτοιμα ώστε η Χαραμόγλειος Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη, όπως πλέον θα ονομαζόταν, να υποδεχθεί το κοινό. Παρουσία 500 περίπου πολιτών που γέμισαν την Πλατεία Μαρκά, ο δήμαρχος Λευκάδας έκοψε την κορδέλα εγκαινίων της Χαραμογλείου, σε μια τελετή που επισφράγισε με τιμητικό τρόπο τους αγώνες 17 χρόνων του ιδρυτή της. Ο Χαραμόγλης, ιδιαίτερα συγκινημένος, αφού ευχαρίστησε με ειδικές αναφορές όσους συνέβαλαν στην επίτευξη του σκοπού του, προέβη σε μια σύντομη –αν και περιεκτική– αναφορά σχετικά με το περιεχόμενο της νέας Βιβλιοθήκης.
Η Χαραμόγλειος, λοιπόν, περιελάμβανε 21.000 έντυπα με 25.500 θέματα πάσης φύσεως (από το 480 π.Χ. μέχρι τότε): βιβλία, φυλλάδια, εφημερίδες (λευκαδίτικες και μη), περιοδικά, γκραβούρες (80 τεμάχια από το 1600 μέχρι το 1880), χάρτες (60 τεμάχια από το 1420 μέχρι και το 1880), καρτ-ποστάλ, φωτογραφίες τοπίων, αντικειμένων και Λευκάδιων συγγραφέων, δορυφορικές φωτογραφίες από 750 και 900 χιλιόμετρα, ζωγραφικούς πίνακες και άλλα αντικείμενα —και όλα αυτά αποκλειστικά λευκαδίτικου περιεχομένου. Όσον αφορά τα έργα των 700 Λευκάδιων συγγραφέων που συγκαταλέγονταν στη Βιβλιοθήκη, ο Χαραμόγλης τα υπολόγιζε σε 6.000 τόμους.
Η νέα εποχή της Χαραμογλείου Βιβλιοθήκης είχε ξεκινήσει με τους καλύτερους οιωνούς και τον ιδρυτή–δωρητή–φροντιστή της να συνεχίζει με αμείωτη ένταση τις προσπάθειες εμπλουτισμού της. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον ίδιο κιόλας μήνα των εγκαινίων έκανε νέα έγγραφη έκκληση προς όλους τους «απανταχού της γης επιστήμονες, λογοτέχνες, λόγιους, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους που γεννήθηκαν ή που κατάγονται από το νομό της Λευκάδας» να αποστείλουν στη Βιβλιοθήκη κάθε έντυπο σχετικό με τη Λευκάδα ή με τους Λευκαδίτες που μπορεί να έχουν στη διάθεση τους, με σκοπό να καταστήσουν τη Χαραμόγλειο «μοναδικό στον κόσμο πνευματικό κέντρο έρευνας και αναζήτησης».
Τρία μόλις χρόνια μετά την ίδρυση της (οι προσκτήσεις για την περίοδο 1991–1994 έφθασαν τα 4.200 έντυπα), ο φαινομενικά μαξιμαλιστικός αυτός στόχος είχε επιτευχθεί⸱ σύμφωνα τουλάχιστον με το Βιβλίο των ρεκόρ «Guiness». Συγκεκριμένα, στην έκδοση του Βιβλίου για το 1994 η Χαραμόγλειος καταχωρήθηκε ως η μεγαλύτερη «βιβλιοθήκη αποκλειστικού θέματος», δηλαδή η μοναδική στον κόσμο συλλογή εντύπων η οποία αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο (Λευκάδα) και σε μία συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα (Λευκαδίτες). Στις 16 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου, η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών οργάνωσε τιμητική εκδήλωση για τη Χαραμόγλειο και τον ιδρυτή της στην Αθήνα. Λίγο καιρό αργότερα εκδόθηκαν και τα πρακτικά αυτής της εκδήλωσης (βλ. ακολούθως «Βιβλιογραφία»).
Ωστόσο, τα πράγματα δεν πήγαιναν το ίδιο καλά στο εσωτερικό της, αφού δεν διέθετε ακόμα υπεύθυνο βιβλιοθηκάριο, με αποτέλεσμα η λειτουργία της να είναι πλημμελής, ενώ πάντα ελλόχευε και ο κίνδυνος απώλειας υλικού. Με αφορμή την κλοπή τεσσάρων σπάνιων βιβλίων, ο Χαραμόγλης απέστειλε επιστολή στις 8 Αυγούστου 1996 προς τον δήμαρχο Λευκάδας Κωνσταντίνο Σταματέλο, στην οποία με οργισμένο ύφος του ανακοίνωνε την απόφασή του να διακόψει κάθε σχέση με τη Βιβλιοθήκη εάν ο Δήμος δεν προέβαινε στην πρόσληψη βιβλιοθηκονόμου.
Παρά το γεγονός ότι δεν πραγματοποίησε εν τέλει την απειλή του, οριστική λύση στο πρόβλημα δεν δόθηκε. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 2000, ο Χαραμόγλης επανήλθε με επιστολή του προς τον δήμαρχο Παναγιώτη Σκληρό, ζητώντας εκ νέου τον διορισμό βιβλιοθηκονόμου αλλά και άλλα επιμέρους αιτήματα, όπως τον εξοπλισμό της Βιβλιοθήκης με υλικοτεχνικό εξοπλισμό και την αποστολή μιας καθαρίστριας του Δήμου για να καθαρίσει τον χώρο της Βιβλιοθήκης. Στην κατακλείδα της επιστολής του καλούσε τους αρμόδιους του Δήμου και της Νομαρχίας να αλλάξουν συμπεριφορές και νοοτροπίες απέναντι σ’ αυτόν «τον πολυτιμότατο Παλλευκαδιακό Θησαυρό με τα 42.000 περίπου έντυπα των 120.000 σχεδόν λευκαδίτικων θεμάτων —περίπου 1.100 Λευκαδίων και 400 μη Λευκαδίων συγγραφέων.
Τα επόμενα τρία χρόνια, παρακάμπτοντας τα όποια λειτουργικά εμπόδια, η Χαραμόγλειος εξακολούθησε να εμπλουτίζεται, χάρη κυρίως στην εγρήγορση του ιδρυτή της, ο οποίος, παρότι βρισκόταν σε προχωρημένη ηλικία, εργαζόταν αδιαλείπτως μαζί με τον φιλόλογο και υπεύθυνο (από το 1996 μέχρι σήμερα) της Βιβλιοθήκης Τάσο Κονοτομίχη για την ταξινόμηση και καταλολογράφηση του υλικού.
Στις 30 Μαρτίου 2003 ο Τέλης Χαραμόγλης άφησε την τελευταία του πνοή στην αγαπημένη του Λευκάδα και μαζί το πνευματικό του δημιούργημα, για το οποίο τόσο πολύ θαυμάστηκε και επαινέθηκε από ντόπιους και ξένους ιδιώτες
και φορείς. Λίγους μήνες μετά, στις 14 Αυγούστου, ο εγκέλαδος χτύπησε το νησί, προκαλώντας σοβαρές ζημιές και στο κτίριο της Βιβλιοθήκης, με συνέπεια να εκκενωθεί. Για να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς λειτουργίας έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια, εντούτοις σήμερα η Χαραμόγλειος Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη είναι και πάλι ανοικτή προς το κοινό, στο ίδιο κτίριο που στεγάζεται από το 1991 (δίπλα στην Πλατεία Μαρκά), προκειμένου να εξυπηρετήσει τους ερευνητές, τους μελετητές, τους εκπαιδευτικούς, τους φοιτητές, τους μαθητές και όλους τους άλλους ενδιαφερόμενους σχετικά με θέματα τοπικής ιστορίας.
Οργάνωση της Βιβλιοθήκης. Το συνολικό υλικό της Βιβλιοθήκης, παρόλο που είναι καταλογογραφημένο μόνο στο Βιβλίο Εισαγωγής χωρίς δελτιοκατάλογο, αποτιμάται σε 42.000 τίτλους από έργα 815 Λευκαδίων και από άλλο υλικό που καλύπτει 60 ενότητες λευκαδίτικων θεμάτων. Έχουν καταλογογραφηθεί επίσης 600 τίτλοι περιοδικών.
Τα περιεχόμενα της Βιβλιοθήκης, ακολουθώντας την εντελώς προσωπική μέθοδο ταξινόμησης του Χαραμόγλη, ταξινομούνται κατά πρόσωπο, όταν πρόκειται για έργο (βιβλία και μελέτες) Λευκαδίτη, και κατά θέμα, όταν αναφέρεται σε ειδικό ή γενικό θέμα της λευκαδίτικης ιστορίας. Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2020 αποκτήθηκε από το Πνευματικό Κέντρο και εγκαταστάθηκε στη Χαραμόγλειο 
σύγχρονος εξοπλισμός για την ψηφιοποίηση του εντύπου υλικού της. Οι εργασίες σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα εντατικοποιηθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα, με την ψηφιοποίηση των σπανιότερων και παλαιότερων τεκμηρίων της συλλογής. Παράλληλα, δε, θα ξεκινήσουν οι εργασίες της ηλεκτρονικής καταλογογράφησης της Βιβλιοθήκης.
Βιβλιογραφία για τη Βιβλιοθήκη
«Αφιέρωμα: Τέλης Χαραμόγλης», Νήρικος, τχ. 54, Απρίλιος–Ιούνιος 2003, Πάτρα, σ. 27–38.
Φιλολογικό μνημόσυνο Αριστοτέλη Α. Χαραμόγλη (1919–2003), Τρεις ομιλίες, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκάδας 29 Μαΐου 2004, Σπύρος Ι. Ασδραχάς – Οι ορίζοντες της Χαράμογλειας Βιβλιοθήκης, Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης – Η Χαραμόγλειος Βιβλιοθήκη και η λευκαδίτικη πολιτισμική υποδομή, Δημήτρης Σ. Τσερές – Η Χαραμόγλειος Βιβλιοθήκη ως εργαλείο του τοπικού ιστορικού και του του εκπαιδευτικού στο μάθημα της τοπικής ιστορίας, ανάτυπο, Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών Ι΄ 2004–2005, Αθήνα 2006.
Χαραμόγλειος Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη, κείμενα: Δημ. Χ. Σκλαβενίτης, Αρ. Α. Χαραμόγλης, Τρ. Ε. Σκλαβενίτης, Σπ. Ι. Ασδραχάς, Λευκάδα, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκάδος / Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, 1994 και 22004 (με πρόλογο του δημάρχου Γεωργ. Γληγόρη).