Θέση. Η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Αγίου Όρους και το συγκρότημά της, συνολικής έκτασης 7.000 τ.μ., είναι χτισμένο σαν αετοφωλιά πάνω σε γρανιτένιο απότομο βράχο, 300 περίπου μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Η Σιμωνόπετρα, που αναπτύσσεται σε επτά ορόφους με πολλούς εξώστες, αποτελεί μοναδικό μνημείο βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής και το εντυπωσιακότερο οικοδόμημα του Αγίου Όρους. Στο Γ΄ Τυπικό (1394) η μονή κατείχε την εικοστή τρίτη θέση ανάμεσα στα μοναστήρια του Άθω, ενώ σήμερα είναι δέκατη τρίτη στην ιεραρχία των είκοσι μονών.

Ιστορική αναδρομή. Η ιστορία της ξεκινάει τον 13ο αιώνα, τότε που έζησε ο όσιος Σίμων ο Μυροβλύτης, στα χρόνια της λατινοκρατίας (1204–1261) (δεν είναι γνωστή η ημερομηνία γέννησής του· πέθανε στις 28 Δεκεμβρίου 1257). Ο Σίμων, μετά από όραμα που είδε κατά την άσκησή του σε σπήλαιο της περιοχής, αποφάσισε να ιδρύσει μοναστήρι προς τιμήν της γέννησης του Χριστού, δίνοντάς του το όνομα Νέα Βηθλεέμ. Ωστόσο, μετά τον θάνατό του επικράτησε η προσωνυμία Πέτρα του Σίμωνος ή Σιμωνόπετρα.

Κατά την περίοδο 1365–1371 η μονή εισέρχεται σε νέα φάση λειτουργίας και ανάπτυξης, όταν ο δεύτερος κτίτοράς της, ο Σέρβος Ιωάννης Ούγκλεσης (δεσπότης των Σερρών εκείνα τα χρόνια), προχώρησε στην ανακαίνιση και την επέκτασή της, παρέχοντας πλούσιες δωρεές, ενισχύοντάς τη με μετόχια (στις Σέρρες και στον Λογγό Σιθωνίας) και κειμήλια και επισφραγίζοντας τις δωρεές με χρυσόβουλο το 1368.

Ορόσημα για την ιστορία της υπήρξαν τρεις μεγάλες πυρκαγιές που κατέστρεψαν κτίρια και κειμηλιακό πλούτο, ενώ στοίχισαν και ζωές μοναχών. Η πρώτη φωτιά ξέσπασε το 1580 μετά από κεραυνό που χτύπησε τη μονή, προκαλώντας μεγάλες ζημιές στις εγκαταστάσεις και στα κελιά της και καίγοντας πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία (κειμήλια, άμφια, κώδικες, σιγίλια κλπ.). Ενδεικτικό της μεγάλης καταστροφής είναι το γεγονός ότι οι μοναχοί της αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν στη μονή Ξενοφώντος. Μετά όμως από τις ενέργειες του ηγουμένου της Ευγένιου, ο οποίος ταξίδεψε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες για τη διενέργεια εράνου, o ηγεμόνας της Βλαχίας Μιχαήλ ο Γενναίος (1558–1601) ανέλαβε τα έξοδα ανοικοδόμησής της.

Η δεύτερη πυρκαγιά, το 1622, σε συνδυασμό με τη βαριά φορολόγηση που επέβαλαν οι Τούρκοι, οδήγησαν τη μονή σε παρακμή και ερήμωση. Χάρη στις προσπάθειες του ιερομόναχου Ιωάσαφ από τη Μυτιλήνη, η Σιμωνόπετρα επαναλειτούργησε στα τέλη του 18ου αιώνα. Τότε διαμορφώθηκε και το πολυώροφο κτίριο της νότιας πλευράς. Με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης η μονή ερημώθηκε για πέντε χρόνια αλλά ανασυστάθηκε από τον ιερομόναχο και μετέπειτα ηγούμενό της Αμβρόσιο, ενώ το 1864, επί ηγουμενίας Νεοφύτου (1828–1907), πραγματοποιήθηκε η ανέγερση της νότιας πτέρυγας.

Το 1762 εγκαταβίωσε για λίγο στη μονή ο μετέπειτα ανανεωτής του μοναχισμού στη Ρουμανία όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι μαζί με τη συνοδεία του, ενώ μετά τα μέσα του 19ου αιώνα ζουν στη μονή μοναχοί από τη Μικρά Ασία και ιδίως την περιοχή της Σμύρνης.

Το 1891 έμελλε να πλήξει το μοναστήρι νέα καταστροφική πυρκαγιά, η οποία έκαψε ολοκληρωτικά την ανατολική του πλευρά, ενώ από τις φλόγες δεν γλίτωσαν ούτε το καθολικό και η Βιβλιοθήκη. Επιπλέον, καταστράφηκαν τα κτίρια στα οποία στεγάζονταν η τράπεζα, το αρχονταρίκι, το ηγουμενείο, τέσσερα παρεκκλήσια, το νοσοκομείο, καθώς και κελιά μοναχών. Τουλάχιστον διασώθηκε το Σκευοφυλάκιο με όλα τα κειμήλια, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται το αποκτημένο το 1646 πολυτιμότερο κειμήλιό της, το άφθορο αριστερό χέρι της αγίας μυροφόρου και ισαποστόλου Μαρίας της Μαγδαληνής. Εκτός αυτού στη μονή φυλάσσονται λείψανα και άλλων μαρτύρων και αγίων.

Τα νέα της καταστροφής της Σιμωνόπετρας βρήκαν τον δραστήριο ηγούμενό της Νεόφυτο, που καταγόταν από τα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας, στη Ρωσία, όπου είχε μεταβεί ήδη από τον Οκτώβριο του 1888 συνοδευόμενος από τον ιερομόναχο Διονύσιο και τον διάκονο, και μετέπειτα ηγούμενο, Ιωαννίκιο, με σκοπό να συγκεντρώσουν οικονομική βοήθεια για το μοναστήρι. Το 1892, επιστρέφοντας στο Άγιον Όρος,  ο Νεόφυτος αντίκρισε την τραγική κατάσταση και σκέφτηκε να χτίσει καινούριο μοναστήρι σε πιο ομαλή τοποθεσία. Η ιδέα εγκαταλείφτηκε σύντομα και οι εργασίες για την αποκατάσταση ξεκίνησαν άμεσα. Αντί να ανακαινίσει την κατεστραμμένη πλέον ανατολική πλευρά, ο Νεόφυτος αποφάσισε να χτίσει εκ βάθρων δίπλα της μια καινούρια πολυώροφη πτέρυγα. Οι εργασίες για την οικοδόμηση της πτέρυγας «Αγία Μαρία Μαγδαληνή», όπως ονομάστηκε προς τιμήν της προστάτιδας του μοναστηριού, ξεκίνησαν το 1897 και ολοκληρώθηκαν το 1902.

Η Σιμωνόπετρα, έχοντας από το 1907 ηγούμενο τον Ιωαννίκιο, πέρασε σε νέα φάση ακμής, σε συνδυασμό με την απελευθέρωση του Αγίου Όρους από την οθωμανική κυριαρχία το 1912. Ο αιφνίδιος θάνατος του Ιωαννίκιου το 1919, σε ηλικία μόλις 52 ετών, δεν ανέκοψε την αναπτυξιακή πορεία, αλλά ο Ιερώνυμος (1871–1956) συνέχισε το σημαντικό έργο του προκατόχου του. Τα χρόνια της Κατοχής ήταν δύσκολα, εξαιτίας και της λειψανδρίας, με τον κίνδυνο εγκατάλειψης της μονής να ελλοχεύει και κατά τις επόμενες δεκαετίες μέχρι το 1973.

Τότε μια νέα εικοσαμελής αδελφότητα από το Μεγάλο Μετέωρο εγκαταστάθηκε στη Σιμωνόπετρα με επικεφαλής τον αρχιμανδρίτη γέροντα Αιμιλιανό (1934–2019), ο οποίος εκλέχτηκε και καθηγούμενός της. Μέχρι το 1995, όσο δηλαδή του το επέτρεπε η υγεία του, ο Αιμιλιανός έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην εσωτερική ζωή του μοναστηριού, συνδυάζοντας την πείρα των γηραιότερων μοναχών με τον ενθουσιασμό των νεότερων και προσελκύοντας νέους μοναχούς να ενταχθούν στην αδελφότητα. Το 2000 την ηγουμενία ανέλαβε ο αρχιμανδρίτης Ελισαίος Σιμωνοπετρίτης.

Διοίκηση της μονής. Η Ιερά Μονή της Σιμωνόπετρας ακολουθεί από το 1801 το κοινοβιακό σύστημα ζωής και διοικήσεως με σιγίλιο του πατριάρχη Καλλινίκου Ε΄ και σήμερα εγκαταβιώνουν σε αυτή 65 μοναχοί. Η μονή έχει στις Καρυές —την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους— αντιπροσωπείο και οικοδομήματα (εξαρτήματα) που στεγάζουν υπηρεσίες και Κελλιά της. Επίσης, έχει έξι καθίσματα και αρκετά μετόχια στην ηπειρωτική και τη νησιωτική Ελλάδα, καθώς και τρία μετόχια σε περιοχές της Γαλλίας (το μετόχι του Αγίου Αντωνίου νότια της Λυόν, το μετόχι της Αγίας Σκέπης στο Σολάν (Solan) στα νότια της Γαλλίας και το μετόχι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην κεντρική Γαλλία, στην περιοχή Τερρασσόν (Terrasson) νότια της Λιμόζ).

Βιβλιοθήκη της Σιμωνόπετρας. Τα χειρόγραφα. Η ιστορία της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας χωρίζεται σε δύο χρονικές περιόδους, την περίοδο πριν από την πυρκαγιά στις 28 Μαΐου 1891 και την περίοδο μετά. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η μεγάλη φωτιά, που ξεκίνησε από το αρτοποιείο, κατέκαψε τον χώρο όπου στεγαζόταν η βιβλιοθήκη και όλα τα έντυπα και χειρόγραφα βιβλία της, με αποτέλεσμα η ανασυγκρότηση να αρχίσει από το μηδέν.

Με βάση ωστόσο τον κατάλογο των χειρόγραφων κωδίκων, τον οποίο είχε συντάξει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σπυρίδων Λάμπρος το 1880, μαθαίνουμε ότι μέχρι τότε η μονή κατείχε τουλάχιστον 245 χειρόγραφα (εκ των οποίων τα 56 μουσικά), χρονολογούμενα από τον 9ο έως τον 19ο αιώνα. Το αρχαιότερο ήταν ένα υπόμνημα του Ιωάννη Χρυσοστόμου στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, γραμμένο σε περγαμηνή τον 9ο αιώνα, ενώ το παλαιότερο χρονολογημένο ήταν ένα Ευαγγέλιο αντιγραμμένο από τον ιερέα Κωνσταντίνο το 1189.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη, η συγκρότηση της βιβλιοθήκης των χειρόγραφων βιβλίων της Σίμωνος Πέτρας άρχισε με την ίδρυσή της και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια, με δωρεές, αγορές και αντιγραφές κωδίκων.

Η πρώτη γνωστή δωρεά ήταν του δεσπότη Σερβίας Ιωάννη Ούγκλεση (1365–1371), ενώ στις αρχές του 16ου αιώνα ο επίσκοπος και ηγούμενος της μονής Γεράσιμος δώρισε 54 χειρόγραφους κώδικες. Από τα μέσα του 16ου και όλο τον 17ο αιώνα η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε με κώδικες που ήταν χειρόγραφα ασκητικών και αγιολογικών κειμένων, αντιγραμμένα και από Σιμωνοπετρίτες μοναχούς. Τα βιβλία αυτά ανήλθαν τελικά σε 103 χειρόγραφα, δηλαδή στο 55% του συνόλου της συλλογής, όπως σημειώνει ο Χρυσοχοΐδης. Ας σημειωθεί ότι η αντιγραφή λειτουργικών βιβλίων ήταν κοινή πρακτική σε όλες τις μονές του Αγίου Όρους και παρά την ανακάλυψη της τυπογραφίας στα μέσα του 15ου αιώνα η αντιγραφή και η χρήση των χειρόγραφων συνεχίστηκε. Η συνέχιση αυτής της πρακτικής αποδίδεται κυρίως στο υψηλό κόστος των έντυπων βιβλίων. Υπήρχε όμως ένας ακόμα παράγοντας, λιγότερο πρακτικός, που ενίσχυε την παραγωγή και την απόκτηση χειρογράφων: το κάθε αντίγραφο χειρόγραφο αποκτούσε επιπρόσθετη αισθητική αξία και ήταν προϊόν του μόχθου και της πίστης του αντιγραφέα του.

Μετά την πυρκαγιά του 1891, η συγκρότηση της νέας βιβλιοθήκης χειρογράφων, ακολουθώντας το πνεύμα των καιρών όπου επικρατούσε το έντυπο βιβλίο, επικεντρώθηκε για τον εμπλουτισμό της κυρίως σε τεκμήρια μουσειακής αξίας μάλλον και λιγότερο χρηστικής. Η τάση αυτή προέκυπτε από τη γενικότερη για τις μονές του Αγίου Όρους ανάγκη να μην απουσιάζει από τη συλλογή τους μια κατηγορία κειμηλίων που να περιλαμβάνει και πολύτιμα χειρόγραφα.

Στη σημερινή συλλογή, σύμφωνα με τον φιλόλογο και παλαιογράφο Παναγιώτη Σωτηρούδη, ο οποίος το 2007 ξεκίνησε να καταλογογραφεί τα χειρόγραφα της μονής (η έκδοση του Καταλόγου έγινε το 2012), περιλαμβάνονται 179 χειρόγραφα, όλα χάρτινα εκτός από ένα περγαμηνό, και ελάχιστα περγαμηνά σπαράγματα. Χρονικά, τέσσερα μόνο χρονολογούνται στον 12ο (1), τον 14ο (1) και τον 16ο (2) αιώνα, ενώ τα υπόλοιπα —εξαιρουμένων των περγαμηνών σπαραγμάτων— χρονολογούνται ανάμεσα στον 17ο και τον 20ό αιώνα. Το περιεχόμενο των χειρογράφων είναι κατά κύριο λόγο θεολογικό, εκκλησιαστικό και μουσικό, με έμφαση στις ακολουθίες αγίων, ιδίως για τους προστάτες της μονής Σίμωνα τον Μυροβλύτη και Μαρία τη Μαγδαληνή, αλλά και άλλων αγίων των οποίων τα λείψανα φυλάσσονται εκεί. Τα υπόλοιπα χειρόγραφα βιβλία της συλλογής είναι νομοκανονικά, ιατρικά, σχολικά εγχειρίδια, ρητορικά, γραμματικά, λεξικογραφικά, μαθηματάρια, χρονογραφικά κ.ά.

Βιβλιοθήκη της Σιμωνόπετρας. Τα έντυπα. Μέχρι το 1891, εκτός από τα χειρόγραφα, η Σιμωνόπετρα διέθετε και έντυπα βιβλία, που κάηκαν και αυτά στις φλόγες της πυρκαγιάς. Από τον «Κατάλογον τῶν ἐν τῇ πυρκαϊᾷ 1891 πυρπολυθέντων κυριοτέρων πραγμάτων», που συντάχθηκε στο διάστημα 1891–1893, συνάγεται ότι εκτός από τα 245 χειρόγραφα καταστράφηκαν και 750 τουλάχιστον τόμοι έντυπων βιβλίων. Όπως όμως μαρτυρούν άλλα στοιχεία από το Αρχείο της μονής, ο αριθμός αυτός ήταν αρκετά μεγαλύτερος. Η Σιμωνόπετρα διέθετε αξιόλογη βιβλιοθήκη που βρισκόταν πάνω από τη λιτή του καθολικού και εκεί θησαυρίζονταν, πέρα από τα λειτουργικά βιβλία για τις καθημερινές ανάγκες, βιβλία από πολλούς γνωστικούς τομείς (π.χ. έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, έργα αρχαίας και βυζαντινής ιστορίας, λεξικά, γραμματικές και συντακτικά της ελληνικής και της γαλλικής γλώσσας, βιβλία αριθμητικής και γεωγραφίας, φυσικής, ιατρικής κ.ά.). Επίσης διέθετε αξιόλογη συλλογή περιοδικών, μεταξύ των οποίων η Εκκλησιαστική Αλήθεια, ο Ανατολικός Αστέρας, η Θράκη, ο Φάρος της Μακεδονίας, οι Ελικωνιάδες Μούσες.

Η ανασύσταση και ο εμπλουτισμός της Βιβλιοθήκης μετά το 1891 υπήρξε βασική προτεραιότητα των μοναχών, όπως καταδεικνύουν τα ποσά που δαπανήθηκαν για τον σκοπό αυτό κατά την πρώτη πενταετία μετά την πυρκαγιά: 773 γρόσια το 1892, 796 το 1893, 902 το 1894, ενώ το 1895 οι δαπάνες εκτοξεύθηκαν στα 4.984 γρόσια και το 1896 μειώθηκαν στα 2.345, για να σταθεροποιηθούν στη συνέχεια στα 400 γρόσια ετησίως. Μια ακόμα πηγή πρόσκτησης βιβλίων αποτέλεσαν οι δωρεές ιδιωτών και φορέων προς τη Βιβλιοθήκη κατά τις αρχές του 20ού αιώνα. Ξεχωρίζουν οι δωρεές της Ελένης Ευγενίου Πάλλη, της χήρας του Ανδρέα Μάμουκα, του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, του Κωνσταντίνου Δουκάκη κ.ά. 

Το 1909 ο βιβλιοθηκάριος Νείλος ο Σιμωνοπετρίτης επιχείρησε μια πρώτη καταγραφή των έντυπων βιβλίων που κατείχε η μονή, υπολογίζοντας τον αριθμό τους σε 252. Από αυτά, τα 149 σώζονται μέχρι σήμερα, 39 (όλα λειτουργικά) λείπουν, ενώ άλλα 43 ήταν αδύνατον να ταυτιστούν.

Σήμερα η Βιβλιοθήκη της Σιμωνόπετρας, που είναι πλέον εγκατεστημένη στον 7ο όροφο της ανατολικής πτέρυγας, διαθέτει περίπου 65.000 τίτλους βιβλίων. Μόνον οι εκδόσεις μέχρι το 1900 είναι γύρω στα 4.500 έντυπα. Σύμφωνα με την καταγραφή τους, η οποία δημοσιεύτηκε το 1989 (βλ. σχετικά Γιάννης Καράς, Τα ελληνικά έντυπα της Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας), η Βιβλιοθήκη αριθμούσε 2.425 τίτλους με έτη έκδοσης μέχρι το 1900. Οι περισσότερες εκδόσεις είναι του 19ου αιώνα, με μόνο 276 έργα να είναι των προηγουμένων αιώνων (17 εκδόσεις του 16ου, 62 του 17ου και 197 του 18ου αιώνα). Η αρχαιότερη είναι του 1513: Ἰσοκράτους Λόγοι, Βενετία, από το τυπογραφείο του Άλδου. Η Βιβλιοθήκη θησαυρίζει όχι μόνον ελληνικά βιβλία, αλλά και σε διάφορες άλλες γλώσσες, όπως γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ρωσικά, ρουμανικά κ.ά. Επιπλέον, πάνω από το 40% των βιβλίων είναι εγκυκλοπαίδειες και έργα Ελλήνων και Λατίνων κλασικών και νεότερων συγγραφέων.

Ας σημειωθεί ότι η Βιβλιοθήκη της μονής διαχρονικά, δηλαδή πριν αλλά και μετά το 1891, διατήρησε έναν ανοιχτό χαρακτήρα, δανείζοντας βιβλία στους μοναχούς της και τους Σιμωνοπετρίτες μαθητές, οι οποίοι φοιτούσαν στην Αθωνιάδα Σχολή.

Το Αρχείο. Πέρα από τη Βιβλιοθήκη, η μονή διαθέτει και αρχείο με πλούσιο υλικό της μεταβυζαντινής περιόδου —κυρίως για το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα— που περιλαμβάνει πλήθος ελληνικών, σλαβονικών, τουρκικών και ρουµανικών εγγράφων. Το Αρχείο είναι σήμερα καταλογογραφημένο και ψηφιοποιημένο.

Ο καθηγητής Ιστορίας Αντώνης Λιάκος, ο οποίος επισκέφτηκε  τον Οκτώβριο του 1990 τη μονή, επισήμανε ότι το Αρχείο αποτελείτο από τα εξής τμήματα: τη συλλογή ελληνικών εγγράφων (πατριαρχικά διάφορα, οριακά και κτηματικά, μετοχιακά) από το 1516 έως το 1800, τη συλλογή ρουμανικών εγγράφων (1433 έως τον 19ο αιώνα), τη συλλογή τουρκικών εγγράφων (16ος–20ός αιώνας), το αρχείο με τα έγγραφα της περιόδου 1800 έως σήμερα, και τα κατάστιχα. Οι πρώτες δύο κατηγορίες συγκεντρώνουν και το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού αποθέματος της μονής.

Σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως η επανάσταση του 1821, ο Κριμαϊκός πόλεμος, οι οθωμανικές μεταρρυθμίσεις και η δημιουργία του ρουμανικού κράτους, αποτυπώνονται στα έγγραφα του Αρχείου. Επίσης, αρχειακά τεκμήρια σχετικά με τη μονή, όπως οι επιστολές της προς τους ηγεμόνες της Βλαχίας, τα πατριαρχικά σιγίλια και οι επιστολές σχολείων και συλλόγων του υπόδουλου τότε ελληνισμού, παρέχουν πολύτιμα στοιχεία για τον τότε ορθόδοξο κόσμο των Βαλκανίων που είχε κέντρο αναφοράς το Άγιον Όρος. Από τα έγγραφα γύρω στα 25.000 αφορούν την περίοδο 1800–1900 και το σύνολο υπολογίζεται γύρω στα 40.000 με 45.000, περιλαμβάνοντας και τα έγγραφα της περιόδου 1900 έως σήμερα.

Όσο για τα κατάστιχα, πρόκειται κυρίως για λογαριασμούς και ληψοδοσίες του μοναστηριού, που υποτυπώνουν τις δομές του εμπορίου και τη λειτουργία των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, με τις οποίες φαίνεται ότι το μοναστήρι συναλλασσόταν συχνά.

Οργάνωση της Βιβλιοθήκης. Η Βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή στο κοινό και επισκέψιμη για τους προσκυνητές καθημερινά. Χρησιμοποιείται από επιστήμονες, από φοιτητές και εν γένει προσκυνητές που κατά καιρούς διαμένουν στη μονή για περισσότερο χρόνο.

Τα βιβλία είναι ταξινομημένα σε θεματικές ενότητες και καταλογογραφημένα σε ηλεκτρονικό κατάλογο αλλά και σε δελτία. Το σύστημα ταξινόμησης είναι το DEWEY, με κατάλληλες προσαρμογές για τα δεδομένα μοναστηριακής βιβλιοθήκης.

Τμήμα της Βιβλιοθήκης που αφορά τις αγιορειτικές σπουδές είναι προσβάσιμο από τον ιστότοπο Αγιορειτική Βιβλιοθήκη/Athos Library και υπάρχει η δυνατότητα ανάγνωσης και λήψης σε μορφή pdf όλων των σχετικών άρθρων και βιβλίων. Το ίδιο ισχύει και για το τμήμα των μετεωριτικών σπουδών.

Εκδόσεις της μονής. Η μονή έχει εκδώσει και η ίδια μια σειρά από α) λειτουργικά βιβλία, β) μουσικά βιβλία, γ) τον τόμο για τη Σιμωνόπετρα, τον βίο του αγίου Σίμωνος, της αγίας Μαγδαληνής και άλλα σχετικά με την ιστορία των παλαιοτέρων πατέρων της μονής, δ) ψηφιακούς δίσκους με ψαλμωδίες καθώς και ε) τη Σειρά Αγιορειτική Φωτοθήκη. Επιπλέον, ως Αγιορειτική Βιβλιοθήκη (αποτελεί μέρος της μονής) έχει εκδώσει πλήθος βιβλίων περί του Αγίου Όρους, της Μονής Σίμωνος Πέτρας και για διάφορα θεολογικά και εκκλησιαστικά θέματα που παρατίθενται αναλυτικά στον ιστότοπο Αγιορειτική Βιβλιοθήκη/Athos Library.

Κατάλογοι της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου

Βαμβακάς, Δ., «Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας. Κατάλογος του αρχείου», Αθωνικά Σύμμεικτα, τόμ. 1, 1985, σ. 105–153. 

Καδάς, Σ.Ν., Τα σημειώματα των χειρογράφων του Αγίου Όρους. Μονή Σίμωνος Πέτρας, ανάτυπο από το περιοδικό Βυζαντινά 16 (1991), σ. 263–302.

Καράς, Γ., Τα ελληνικά έντυπα της Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας, Αθήνα, ΚΝΕ / ΕΙΕ, 1989.

Λάμπρος, Σ., Κατάλογος των εν ταις βιβλιοθήκαις του Αγίου Όρους ελληνικών κωδίκων, τόμ. Α΄, Κανταβριγία, Αγγλία 1895, σ. 114–129.

Σωτηρούδης, Π., Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας. Κατάλογος ελληνικών χειρογράφων, Άγιο Όρος 2012.

Βιβλιογραφία για τη Βιβλιοθήκη και το Αρχείο

Λιάκος, Α., Έκθεση για το Αρχείο της Σιμωνόπετρας, δακτυλόγραφο αντίτυπο, 1990.

Παυλικιάνωφ, Κ.,  «Η δομή του Αρχείου της Σίμωνος Πέτρας από το 1809 έως τα μέσα του εικοστού αιώνα», στο Stojna Poromanska / Τέχνη Γραμματική, σ. 111–149, Faber, 2005.

Σιμωνόπετρα, Άγιο όρος, διευθυντής εκδόσεως: Σ. Παπαδόπουλος, ΕΤΒΑ Α.Ε., 1991.

• Χρυσοχοΐδης, Κ., «Ελληνικά έγγραφα» [Αρχείο], Σιμωνόπετρα, Άγιο όρος, σ. 263–267.

• Δημητριάδης, Β., «Τουρκικά έγγραφα» [Αρχείο], στο ίδιο, σ. 268–280.

• Ναστάσε, Δ., «Ρουμανικά έγγραφα» [Αρχείο], στο ίδιο, σ. 281–283.

• Μαρκόπουλος, Α., «Επιγραφές» [Αρχείο], στο ίδιο, σ. 283–294.

• Χρυσοχοΐδης, Κ., «Χειρόγραφα» [Βιβλιοθήκη], στο ίδιο, σ. 295–299.

• Στάθης, Γ., «Μουσικά χειρόγραφα» [Βιβλιοθήκη], στο ίδιο, σ. 299–311.

• Καράς, Γ., «Έντυπα» [Βιβλιοθήκη], στο ίδιο, σ. 311–313.

Σωτηρούδης, Π., «Παλαιογραφικά από την Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Τεύχος Τμήματος Φιλολογίας 4, 1994, σ. 225–244. 

Χρυσοχοΐδης, Κ., «Άγιον Όρος. Μονή Σίμωνος Πέτρας», Μικροφωτογραφήσεις χειρογράφων και αρχείων, ΜΙΕΤ, Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο, 2 (1978–1980), Αθήνα 1981, σ. 24 & 47–49.   

Χρυσοχοΐδης, Κ. / Π., Γουναρίδης, / Δ., Βαμβακάς, «Κατάλογοι αρχείων: Α. Ιερά Μονή Καρακάλλου, Β. Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας», Αθωνικά Σύμμεικτα, τόμ. 1, Αθήνα, ΚΝΕ / ΕΙΕ, 1985, σ. 105–153.

Kapustin, A., Zamětki proklonnika Svajatoj Gory [= Σημειώσεις ενός προσκυνητού του Αγίου Όρους], Κίεβο 1864, σ. 276–282.

Lambros, S., «Notes from Athens. Mss lost in the Burning of the Monastery of Simopetra», The Athenaeum, 98 (1.8.1991), σ. 161–162.

Nastase, D. / F., Marinescu, “Les Actes Roumains de Simonopetra (Mont Athos), Catalogue Sommaire”, Βυζαντινά Σύμμεικτα, τόμ. Ζ΄, Αθήνα, ΚΒΕ / ΕΙΕ, 1987, σ. 275–418.